«Ξεφυλλίζοντας τα καμπαλιστικά βιβλία, ανακάλυψα πως μπορεί εκεί στα ουράνια να μελετούσαν τόσο πολύ την Τορά, ταυτόχρονα όμως επιδίδονταν και σε φλογερούς έρωτες. Για την ακρίβεια, στους ουρανούς, Τορά και έρωτας είναι οι δύο πλευρές της ίδιας οντότητας. Ο Θεός συνουσιαζόταν με τη Θεία Παρουσία, η οποία στην πραγματικότητα ήταν η σύζυγος του Θεού και ο λαός του Ισραήλ τα παιδιά τους».
Ο κύριος Γκρι μού διαβάζει ενθουσιασμένος αποσπάσματα από το «Ερωτας και εξορία. Αυτοβιογραφική τριλογία» (μτφρ.: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Δώμα) του Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ (1903-1991, Νομπέλ Λογοτεχνίας 1978).
«Είναι η αφήγηση της ζωής του από τα παιδικά του χρόνια στην Πολωνία έως το πρώτο διάστημα της μετανάστευσής του στην Αμερική, τέλη της δεκαετίας του ’30. Και όμως, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα ακόμα μυθιστόρημα ή μία ακόμα συλλογή διηγημάτων του. Πολλές στιγμές, νόμιζα πως διάβαζα μυθιστορήματά του, όπως οι “Εχθροί. Μια ερωτική ιστορία” ή οι “Σκιές πάνω απ’ τον ποταμό Χάντσον”. Αυτή η γλυκιά αφηγηματική ροή όπου όμως κάθε πρόταση δονείται γεμάτη επάλληλους κόσμους και κρυμμένα νοήματα».
«Θυμόμουν τα λόγια του Σπινόζα, ότι τα πάντα μπορούν να γίνουν πάθη».
Κατά τον κύριο Γκρι, το βιβλίο απογειώνεται σε πολλά επίπεδα: από τον εβραϊκό μυστικισμό, τη δαιμονολογία των προπολεμικών κοινοτήτων στην Πολωνία, τη μυθιστορηματική διαφυγή –μέσω της ναζιστικής Γερμανίας…– στην Αμερική έως, βέβαια, τα ερωτικά του πάθη (που συχνά, μέσα στον επίμονο πεσιμισμό του συγγραφέα, έχουν κάτι απολαυστικά κωμικό): η βασανιστική σχέση με την ερωτική επιθυμία, η αφόρητη αμφιθυμία γύρω από αυτή, οι τραγελαφικές παλινωδίες, η καταφυγή σε μια ηδονή που συνεχώς φαντάζει άπιαστη την ίδια στιγμή που παραμένει ακάματη γεννήτρια ενοχών.
«Δεν ήταν μόνον ο Θεός και η Θεία Παρουσία· όλοι οι άγιοι και οι αγίες στον παράδεισο αγαπιόντουσαν και ζευγάρωναν, όχι μόνο πρόσωπο με πρόσωπο αλλά και από πίσω. (…) Τώρα [όμως] έβλεπα ότι το πρωταρχικό σχήμα “αρσενικό-θηλυκό” επικρατούσε και στα ουράνια».
Η πρώτη γυναίκα που θα τον μυήσει στην κλινοπάλη γεννάει μέσα του «τον πόθο και μαζί τη βδελυγμία». (…) «Μέσα μου μαινόταν η σύγκρουση ανάμεσα στον ασκητισμό και στην παρόρμηση να αφεθώ σε όλα μου τα πάθη. Προσπαθούσα να υπενθυμίζω στον εαυτό μου εκατό φορές τη μέρα πως όλα ήταν μάταια· κι όμως, μια φιλική ματιά από ένα κορίτσι ή μια καλή κουβέντα για το γράψιμό μου αρκούσαν για να με ξεσηκώσουν. Αυτή η εσωτερική έλλειψη συνέπειας με άφηνε κατάπληκτο και μαζί πνιγμένο στη ντροπή».
Αλλά αυτή ακριβώς η εσωτερική του σύγκρουση θα γίνει το μεδούλι της γραφής του. «Θυμόμουν τα λόγια του Σπινόζα, ότι τα πάντα μπορούν να γίνουν πάθη. Είχα αποφασίσει εκ των προτέρων να γίνω αφηγητής των ανθρώπινων παθών και όχι της ατάραχης ζωής».