Από την έρευνα για τα πανηγύρια της ηπειρωτικής Ελλάδας και την αναζήτηση της θρυλικής Κικής Μαργαρώνη που έκανε πολλά μάτια να δακρύσουν με τη φωνή της έως το έργο «Το Ξηρόμερο/Dryland» που θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην 60ή Διεθνή Εκθεση Τέχνης – La Biennale di Venezia, η απόσταση είναι περίπου τέσσερα χρόνια δρόμος.
Τόσο χρειάστηκε η διαμεσική ομάδα που υπογράφει την ελληνική συμμετοχή, προκειμένου να περάσει από την ερευνητική εργασία στη διατύπωση της εικαστικής πρότασης που επιλέχθηκε για να εκπροσωπήσει τη χώρα μας σε μία από τις μεγαλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης στον κόσμο, στην «Ολυμπιάδα της σύγχρονης τέχνης», όπως ονόμασε την Μπιενάλε της Βενετίας η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου.
Ο τίτλος του έργου αντλεί έμπνευση από τα πανηγύρια της Θεσσαλίας και της περιοχής του Ξηρομέρου στη Δυτική Ελλάδα. Δεν εστιάζει όμως στην αρχαϊκή καταγωγή των αγροτικών εορτών, ούτε στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση. «Δεν μας ενδιαφέρει ο θεός Διόνυσος, μας ενδιαφέρει ο κλαριτζής Βαγγέλης Σούκας», δήλωσε πρόσφατα η ομάδα σε μια παρουσίαση του έργου στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, καθιστώντας σαφές ότι τους ενδιαφέρει «το οικοσύστημα των πανηγυριών που λειτουργούν σήμερα, των “βρώμικων”, όπως καταγράφεται μέσω εικαστικών και κινηματογραφικών μεταφορών».
Ενα ποτιστικό μηχάνημα, «ο μεγάλος περφόρμερ» της εγκατάστασης κατά τους δημιουργούς, θα βρίσκεται στο κέντρο του ελληνικού περιπτέρου.
Στα πρώτα του βήματα το «Ξηρόμερο/Dryland» υπήρξε μια «πειραγμένη» εθνολογική έρευνα από τον δημιουργό διαμεσικών έργων Θανάση Δεληγιάννη και τον ιστορικό Γιάννη Μιχαλόπουλο. Πέρασε μέσα από μια συναισθηματική αλλά δυστυχώς ατελέσφορη αναζήτηση της μεγάλης κυρίας των πανηγυρτζίδικων πάλκων της ηπειρωτικής Ελλάδας, Κικής Μαργαρώνη· η Μαργανώνη δεν θέλησε να συμμετάσχει στην έρευνα αλλά η αναζήτησή της προσέφερε στην ομάδα ένα πλουσιότατο οπτικό και ακουστικό υλικό.
Εντέλει, χάρη στη σταδιακή προσθήκη νέων μελών στη δημιουργική ομάδα –την εικαστικό και κινηματογραφίστρια Ελια Καλογιάννη, τον φωτογράφο και κινηματογραφιστή Γιώργο Κυβερνήτη, τον εικαστικό και αρχιτέκτονα Φώτη Σαγώνα– και τη μεγαλύτερη οικονομική υποστήριξη που δόθηκε ποτέ σε ελληνική συμμετοχή στην Μπιενάλε –περισσότερα από 500.000 ευρώ– «Το Ξηρόμερο/Dryland» βρίσκεται πλέον στην τελική ευθεία.
Γεωργική αποθήκη
Αξιοποιώντας τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του περιπτέρου για να αναδείξει συσχετίσεις με τις γεωργικές αποθήκες και τη θρησκευτική αρχιτεκτονική που αποτελούν συνήθως το φόντο των πανηγυριών, το έργο μεταπλάθει το υλικό του και στα λίγα τετραγωνικά μέτρα του χώρου επιθυμεί να δημιουργήσει μια εμπειρία για τον επισκέπτη.
«Το στοίχημα είναι πώς αυτά τα ετερόκλητα στοιχεία, ήχοι και εικόνες από τα πανηγύρια και την αγροτική ζωή, το κέντρο και την περιφέρεια, τον αισθησιασμό και την αποστροφή, την ένδεια και την υπερβολή, θα λειτουργήσουν όλα μαζί», είπαν στη χθεσινή παρουσίαση οι συντελεστές του έργου. Ενα ποτιστικό μηχάνημα το οποίο θα βρίσκεται στο κέντρο του περιπτέρου –«η καρδιά του έργου, ο μεγάλος περφόρμερ της εγκατάστασης», κατά τους δημιουργούς– θα ορίζει κυκλικά το περιβάλλον της εγκατάστασης.
Το έργο μεταφέρει επίσης τον χώρο συνάντησης της κοινότητας –την πλατεία, τη δημόσια συγκέντρωση– από το εξωτερικό στο εσωτερικό. Καθώς το σύστημα ποτίσματος τίθεται σε κίνηση (χωρίς ωστόσο να πετάει νερό) δημιουργεί έναν ρυθμό, οριοθετεί τον χρόνο όπως ένα ρολόι και παράλληλα ενορχηστρώνει τη δράση παρακινώντας τα σώματα των επισκεπτών να ακολουθήσουν διαδρομές και να αλλάξουν τρόπους θέασης.
Το «Ξηρόμερο/Dryland» αποφεύγει μια αισθητική προσέγγιση και τονίζει τη συναισθηματική αμεσότητα της επαφής με αντικείμενα, ήχους και εικόνες ενώ, σύμφωνα με την επιμελητική προσέγγιση, χρησιμοποιεί το στοιχείο του νερού κυριολεκτικά και μεταφορικά· ένα πρίσμα για να δούμε μέσα από αυτό τη ζωή στην περιφέρεια ενταγμένη στην παγκόσμια συνθήκη, μία μετατόπιση μεταξύ κυρίαρχου και περιθωριοποιημένου πολιτιστικού αντικειμένου, που φαίνεται να δημιουργεί τον ενδιάμεσο χώρο συγκρότησης νέων νοημάτων.
Η υλοποίηση του έργου και η έκθεσή του στη Βενετία έχει ως κύριο χρηματοδότη το ΥΠΠΟ, ενώ τον ρόλο του εθνικού επιτρόπου που είναι υπεύθυνος για την οργάνωση, παραγωγή, και προώθηση του έργου, ανέλαβε το ΕΜΣΤ. Επιμελητής του ελληνικού περιπτέρου είναι ο Πάνος Γιαννικόπουλος.
Περίπτερο της Ελλάδας – La Biennale di Venezia, Giardini. 20 Απριλίου – 24 Νοεμβρίου 2024.