«Αν ανάψει, παιδί μου, ο Κολούμπος, τότε χαθήκαμε!». Μαθήτρια του δημοτικού τη δεκαετία του ’80, η διακεκριμένη γεωλόγος Εύη Νομικού άκουγε τον παππού της, που ήταν γεωργός από τον Βόθωνα της Σαντορίνης, να αναφέρεται στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο κοντά στο νησί ως πραγματική πηγή κινδύνου. «Ακόμα και σήμερα, ορισμένοι το μπερδεύουν με το ηφαίστειο της Νέας Καμένης στην Καλντέρα, που είναι χερσαίο. Η τελευταία φορά που εξερράγη ο –αόρατος στο ανθρώπινο μάτι– Κολούμπος ήταν το 1650 μ.Χ., με δηλητηριώδη αέρια που σκότωσαν δεκάδες κατοίκους και εκατοντάδες ζώα, ενώ προκάλεσε και τσουνάμι. Αυτή η δυσάρεστη μνήμη χαράχθηκε στους Σαντορινιούς και περνούσε από γενιά σε γενιά, ώσπου έφθασε σε μένα από τον παππού», λέει στη στήλη. Με δεσμούς αίματος και βιώματα στο νησί, η κ. Νομικού σπούδασε Γεωλογία και σήμερα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο αντίστοιχο τμήμα του ΕΚΠΑ. Είναι η κινητήριος δύναμη σε πολλά επιστημονικά εγχειρήματα σχετικά με την ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Σαντορίνη.
Το τελευταίο έχει τίτλο Santory (SANTORini’s seafloor volcanic observatorY) και φιλοδοξεί, για πρώτη φορά, να θέσει τον Κολούμπο υπό τακτική επιστημονική παρατήρηση, με ειδικά μηχανήματα θαλάσσιας τεχνολογίας και οπτικές κάμερες που θα συγκεντρώνουν στοιχεία σε βάθος 500 μ., για εκλυόμενα υδροθερμικά ρευστά και αέρια από τις «καμινάδες», τη μεταβολή του υποθαλάσσιου πυθμένα, τη θερμοκρασία. Ολα αυτά είναι δείκτες για το αν ετοιμάζεται ηφαιστειακή δραστηριότητα, τα ονομαζόμενα από τους ειδικούς «πρόδρομα φαινόμενα». «Για ένα τόσο τουριστικό νησί, αυτό το εγχείρημα είναι καίριας σημασίας σε ό,τι αφορά την πολιτική προστασία του. Εως σήμερα είχαμε συνηθίσει να παρακολουθούμε χερσαία ηφαίστεια στη χώρα μας, όπως αυτό που βρίσκεται στη Νέα Καμένη. Ο Κολούμπος είχε σποραδική παρατήρηση και όχι τακτική», λέει η γεωλόγος.
Επιστημονικοί εταίροι στο Santory είναι το ΕΚΠΑ (Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος), το ΕΛΚΕΘΕ (Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών), το ΕΜΠ (Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών) και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (Τμήμα Μηχανικών Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής). Τα ξένα ινστιτούτα που παρέχουν τεχνογνωσία είναι τα INGV-Palermo (Ιταλία), ENS (Departement de Geosciences, Γαλλία) και το GEOMAR (Γερμανία). Η χρηματοδότηση, που ανέρχεται σε 600.000 ευρώ, προέρχεται από το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).
Η Εύη Νομικού συμπληρώνει: «Με τα χρήματα αυτά θα αγοραστούν αλλά και θα κατασκευαστούν στην Ελλάδα καινοτόμα μηχανήματα θαλάσσιας τεχνολογίας για την παρακολούθηση του ηφαιστείου. Θα ανασύρονται κάθε τόσο από τον βυθό για να παίρνουμε στοιχεία και θα τοποθετούνται ξανά μέσα στον κρατήρα. Ο Δήμος Θήρας θα αποτελέσει αρωγό στο επιστημονικό μας έργο και η μελλοντική μας επίτευξη είναι να μεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο όλα τα δεδομένα από τον κρατήρα του Κολούμπου και να μεταφέρονται σε ένα ειδικό καινοτόμο ηφαιστειακό παρατηρητήριο στη Σαντορίνη».
[email protected]