Σίγουρα δεν είναι η μόνη από τις εκδηλώσεις που τον Σεπτέμβριο θα τιμήσουν τη μνήμη της Σμύρνης, με αφορμή την τραγική επέτειο των 100 χρόνων από την καταστροφή της, που σημάδεψε το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Ομως η έκθεση «Μικρά Ασία: Λάμψη· Ξεριζωμός· Καταστροφή· Δημιουργία», που πρόκειται να παρουσιάσει το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών από τις 15 Σεπτεμβρίου, αποτελεί πολυαναμενόμενο γεγονός. Αυτό το πρωτότυπο χρονικό του μικρασιατικού ελληνισμού περιλαμβάνει περισσότερα από 1.000 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες που θα ζωντανέψουν την ακμή του ελληνισμού πριν από τους διωγμούς, τη δραματική περίοδο 1919-1923 καθώς και την εγκατάσταση και ενσωμάτωση στην Ελλάδα.
Οσοι έχουμε δει την εξαιρετική επετειακή έκθεση του 2021, «1821. Πριν και μετά», είμαστε εξοικειωμένοι με τις μεγάλες ιστορικές εκθέσεις του Μουσείου Μπενάκη, οι οποίες διαθέτουν πλούσια και πολυεπίπεδη αφήγηση. Σε αυτή τη νέα παραγωγή του 2022, ο επισκέπτης θα ξεκινήσει το ταξίδι του στο παρελθόν και στη μνήμη από την εποχή που προηγήθηκε της Καταστροφής. Η πρώτη ενότητα θα μας μεταφέρει στα χρόνια της λάμψης του ελληνισμού της Μικράς Ασίας – από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια, στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες, διασχίζοντας τον Πόντο, για να επιστρέψουμε προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη, και να καταλήξουμε στην Ανατολική Θράκη. Την εποχή της ακμής διαδέχεται η περίοδος των διωγμών, δηλαδή η δεύτερη εκθεσιακή ενότητα. Βρισκόμαστε στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και των Συνθηκών των Σεβρών και της Λωζάννης, που καθόρισαν σε πολιτικό επίπεδο τις εξελίξεις. Είναι τα χρόνια της ελληνικής απόβασης και της Μικρασιατικής Εκστρατείας, χρόνια ελπίδας και μεγάλων εθνικών οραμάτων, και κατέληξαν στην Καταστροφή του 1922. Τη στρατιωτική συντριβή ακολούθησε η δραματική Εξοδος των προσφύγων. Η τρίτη και τελευταία ενότητα επικεντρώνεται στην εγκατάσταση και στην ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα, καθώς και στην επίδραση που η παρουσία τους είχε σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας. Τμήμα του επιλόγου της έκθεσης είναι αφιερωμένο στην ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το 1930 από τη Μέλπω και τον Οκτάβιο Μερλιέ.
Το χρονικό αυτό περιγράφεται μέσα από έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες και πολλά άλλα τεκμήρια. Την αφήγηση συμπληρώνουν αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα σιωπηλά αντικείμενα. Την επιμέλεια της έκθεση έχει η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, και η προετοιμασία της υπήρξε πολύμηνη, μια που συνενώνει δημόσιους φορείς και ιδιώτες σε κοινή προσπάθεια. Σκοπός όλων είναι η παρουσίαση μιας εποχής που στιγματίστηκε βαριά από το τραύμα της απώλειας, αλλά κατάφερε να μπολιάσει την Ελλάδα με νέες ανθρώπινες και πολιτισμικές δυνάμεις προόδου.
Μουσείο Μπενάκη/Πειραιώς 138. Διάρκεια έως τις 12 Φεβρουαρίου 2023.