ΙΩΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΦΛΩΡΑΤΟΣ
Συνοπτική ιστορία των σχέσεων μεταξύ Ρωσσίας και Ουκρανίας – Μια σύγχρονη κρίση με ρίζες από το παρελθόν
εκδ. Λειμών, Αθήνα 2022, σελ. 148
Η επιλογή του Βλαδίμηρου να βαπτιστεί το 988 χριστιανός αποτελούσε «βαθύτατα πολιτική κίνηση, καθώς ο ηγεμόνας του Κιέβου είχε αντιληφθεί τη σπουδαιότητα των εμπορικών σχέσεων με τους Βυζαντινούς».
Με τη συγγραφή του να έχει ολοκληρωθεί ένα μόλις μήνα πριν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το βιβλίο του Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτου, «Συνοπτική ιστορία των σχέσεων μεταξύ Ρωσσίας και Ουκρανίας – Μια σύγχρονη κρίση με ρίζες από το παρελθόν» αποτελεί μια επίκαιρη συνεισφορά.
Η ιδέα για τη συγγραφή του, αναφέρει ο συγγραφέας –νομικός, διεθνολόγος, διδάκτωρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητής στρατιωτικών σχολών–, δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού του στη Ρωσία, το 1996, η οριστική απόφαση για τη συγγραφή όμως ελήφθη κατά την κρίση των ετών 2013-2014. Εκτοτε άρχισε η συγκέντρωση και η μελέτη του υλικού που παρατίθεται στο βιβλίο.
Το υλικό αυτό χωρίζεται σε δύο μέρη: το πρώτο σκιαγραφεί την ιστορική πορεία της περιοχής από την αρχαιότητα έως τις αρχές του 2022 – με έμφαση στα γεγονότα που ακολούθησαν μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» και στις εξελίξεις της περιόδου 2014-2022. Το δεύτερο αποτελεί μια γεωπολιτική θεώρηση της κρίσης. Βέβαια, τα δύο μέρη επικοινωνούν, με τρόπο που ακριβώς αναδεικνύει τη διαχρονική στρατηγική σημασία της περιοχής και τις εξ αυτής προκύπτουσες συγκρούσεις. Διαβάζουμε, για παράδειγμα, ότι η επιλογή του Βλαδίμηρου να βαπτιστεί το 988 χριστιανός στη Χερσώνα αποτελούσε «μια βαθύτατα πολιτική κίνηση, καθώς ο ηγεμόνας του Κιέβου είχε αντιληφθεί τη σπουδαιότητα των εμπορικών σχέσεων με τους Βυζαντινούς για την οικονομική ευμάρεια του βασιλείου του» (σελ. 18)· και ταυτοχρόνως τις φράσεις του Μπρεζίνσκι που χαρακτηρίζουν την Ουκρανία «κλειδί για τον έλεγχο της Ευρασίας» και θεωρούν ότι «η Ρωσία δίχως την Ουκρανία είναι ένα τίποτα, η Ρωσία με την Ουκρανία είναι μια αυτοκρατορία».
Η ιστορική αναδρομή δίνει, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα στον αναγνώστη να κατανοήσει το υπόβαθρο των σημερινών διαφορών μεταξύ των πληθυσμιακών ομάδων που κατοικούν στην περιοχή και να «παρακολουθήσει» ανελεύθερα μέτρα που πάρθηκαν κατά καιρούς ένθεν κακείθεν και ενέργειες που κάθε άλλο παρά υπηρετούσαν την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών. Παράλληλα, καταγράφει τις συμφωνίες που κατά καιρούς υπήρξαν –συχνά εξαρχής καταδικασμένες να αποτύχουν–, ιδιαίτερα μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, αλλά και την αθέτησή τους – αθέτηση για την οποία ανταλλάσσονται κατηγορίες. Κεντρική σημασία, απ’ ό,τι φαίνεται και στην τωρινή πολεμική σύγκρουση, έχουν η διαβεβαίωση που είχε δοθεί στη Ρωσία στις αρχές της δεκαετίας του 1990 περί μη επέκτασης του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, διαβεβαίωση που ωστόσο «η Ουάσιγκτον ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει υπό μορφή γραπτών εγγυήσεων» (σελ. 70-72), αλλά και ρωσικές πρωτοβουλίες όπως η δημιουργία της Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης ή του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας –του αποκαλούμενου «ΝΑΤΟ της Ρωσίας»–, που υποδηλώνουν, κατά την εκτίμηση πολλών, την πρόθεσή της «να δημιουργήσει εκ νέου την αυτοκρατορία της σοβιετικής περιόδου» (σελ. 94). Ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται και στην ομιλία του Βλ. Πούτιν τον Μάρτιο του 2014 (σελ. 86-87), στην οποία περιέγραψε το όραμά του για τη μελλοντική θέση της χώρας του στον κόσμο. Σε αυτή την ομιλία –που χαρακτηρίστηκε ως «νέο Φούλτον», κατ’ αντιστοιχία με την ομιλία του Τσώρτσιλ το 1946–, σκιαγράφησε «ένα υβριδικό δόγμα πολιτικοστρατιωτικής υφής, στο πλαίσιο μιας προωθημένης αμυντικής προσπάθειας», μια εξωτερική πολιτική που βασίζεται σε δύο πυλώνες, «την ενέργεια και τη στρατιωτική ισχύ». Στο πλαίσιο αυτό, είναι προφανής η σημασία της Ουκρανίας για τη Ρωσία αλλά όχι μόνο, καθώς αποτελεί «έναν ενεργειακό κόμβο από όπου περνάει το μεγαλύτερο μέρος των ρωσσικών αγωγών προς τη Δύση». Το γεγονός αυτό, όπως εξηγεί σε διάφορα σημεία ο συγγραφέας, εμποδίζει τη Δύση να έχει ενιαία στάση απέναντι στη Ρωσία και τις ρωσο-ουκρανικές διενέξεις, και ερμηνεύει γιατί η Γερμανία είναι πιο απρόθυμη να υιοθετήσει μέτρα που θίγουν το στάτους των σχέσεών της με τη Ρωσία (σελ. 54, 58, 77, 88).
Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, ο συγγραφέας καταγράφει τις διαψευσθείσες από τα γεγονότα απόψεις διεθνών παρατηρητών, καθώς όπως αναφέρει, «λίγοι πιστεύουν ότι ο ρωσικός στρατός θα “εισβάλει” στην Ουκρανία» και «εάν όμως εισβάλει στρατιωτικώς, δεν θα φθάσει μέχρι το Κίεβο αλλά πιθανότατα θα αρκεστεί να θέσει υπό τον έλεγχό του το ανατολικό τμήμα της χώρας» (σελ. 91). Στον δε επίλογό του, όπου αναφέρει ότι οι δύο λαοί «είναι καταδικασμένοι από τη γεωγραφία και την ιστορία να συνυπάρξουν», συμπληρώνει: «Αυτό πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους προκειμένου να προσπαθήσουν όπως βρουν έναν τρόπο συνυπάρξεως (modus vivendi), με σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο και στις αρχές καλής γειτονίας, με τήρηση των συμπεφωνημένων και με αποκλεισμό των έξωθεν συμβουλών» (σελ. 99).
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr