Εικονογράφηση: Michael Kirki
Ακούστε το άρθρο
Πριν από δυόμισι μήνες –μέρα μεσημέρι–, στο λεωφορείο της γραμμής Σούρμενα – Κάτω Γλυφάδα, οι επιβάτες έγιναν μάρτυρες ενός σκηνικού βίας με «πρωταγωνιστές» νέα παιδιά. Μια ομάδα εφήβων επιτέθηκε σε έναν 15χρονο μαθητή χωρίς κάποια προφανή αφορμή.
-Γιατί με κοιτάς;
-Δεν σε κοιτάω
-Με κοιτάς!
«Αυτός ήταν ο διάλογος που είχε ως κατάληξη να δείρουν το παιδί», περιγράφει στην «Κ» εκπαιδευτικός στο Λύκειο στο οποίο φοιτά ένας από τους μαθητές που πραγματοποίησαν τη βίαιη επίθεση. «Το περιστατικό έφτασε σε εμάς, διότι ήρθε η Ασφάλεια στο σχολείο για να πάρει τον μαθητή. Νιώσαμε περίεργα. Δεν είναι ό,τι πιο οικείο να μπαίνει η Αστυνομία μέσα σε έναν εκπαιδευτικό χώρο».
Τηρώντας το καταστατικό του σχολείου, αμέσως επιβλήθηκε μία διήμερη αποβολή στον μαθητή που έχει δεχθεί την καταγγελία, ενώ η υπόθεση παραμένει μέχρι σήμερα ανοιχτή, καθώς οι γονείς του θύματος αποφάσισαν να κινηθούν νομικά εναντίον των μαθητών που επιτέθηκαν στο παιδί τους.
«Δεν έχουμε ψυχολόγους να σας στείλουμε»
«Μετά το περιστατικό καταβάλαμε προσπάθειες μέσα στη σχολική κοινότητα να το διαχειριστούμε. Κινηθήκαμε προς τις κρατικές δομές, προς το ΚΕΔΑΣΥ, αλλά η απάντηση ήταν “δεν έχουμε ψυχολόγους να σας στείλουμε”. Με άλλα λόγια, “βγάλτε μόνοι σας τα κάστανα από τη φωτιά”», περιγράφει η εκπαιδευτικός, επισημαίνοντας ότι από τις αρχές Νοεμβρίου που συνέβη το περιστατικό, ακόμη δεν έχει γίνει κανένα ουσιαστικό βήμα για την αποτελεσματική διαχείρισή του.
«Κάνουμε από μόνοι μας ό,τι μπορούμε, γιατί δεν υπάρχουν υποστηρικτικές δομές. Δεν θα έπρεπε να έχουμε μέσα στα σχολεία κοινωνικούς λειτουργούς; Αναγκαζόμαστε να απευθυνθούμε στον δήμο, που έχει στην αρμοδιότητά του τόσα σχολεία», επισημαίνει η ίδια.
Από τις αρχές Νοεμβρίου που συνέβη το περιστατικό, ακόμη δεν έχει γίνει κανένα ουσιαστικό βήμα για την αποτελεσματική διαχείρισή του.
Η επίθεση που δέχτηκε ο μαθητής μέσα στο λεωφορείο, στα νότια προάστια, δεν είχε φτάσει ποτέ μέχρι σήμερα στη δημοσιότητα, και αυτό είναι μία ένδειξη, λένε εκπαιδευτικοί που μίλησαν στην «Κ», ότι τέτοια περιστατικά συμβαίνουν όλο και πιο συχνά. Τα τελευταία δύο χρόνια, ένας αυξανόμενος αριθμός περιστατικών βίας καταγράφεται μέσα και έξω από τα σχολικά προαύλια, χωρίς να κάνει διακρίσεις: η κατάσταση περιγράφεται εξίσου ανησυχητική τόσο στα δημόσια όσο και στα ιδιωτικά σχολεία.
Ραντεβού για ξύλο και απειλητικά μηνύματα
«Φτάσαμε να μιλάμε για παραβατικές συμπεριφορές. Σήμερα βλέπω παιδιά θυμωμένα, παιδιά που επιζητούν την προσοχή, γονείς χαμένους στον βιοπορισμό τους, συχνά αδύναμους να βοηθήσουν, κι ένα σχολείο που όπως είναι δομημένο και όπως λειτουργεί δεν έλκει πια τους μαθητές. Διότι όταν βλέπουμε ένα μαθητή ή μια μαθήτρια να φτάνει σε μία παραβατική συμπεριφορά, οπωσδήποτε δεν έφτασε έτσι ξαφνικά. Κάτι έχει προηγηθεί».
Η Ματίνα Λινού κάνει τη δική της διαπίστωση. Μόλις τον περασμένο Ιούνιο συνταξιοδοτήθηκε έχοντας συμπληρώσει 43 χρόνια ως εκπαιδευτικός σε δημόσια γυμνάσια και λύκεια στην περιοχή της Νέας Σμύρνης και του Παλαιού Φαλήρου. Τα τελευταία 12 από αυτά, από τη θέση της διευθύντριας, χρειάστηκε να αντιμετωπίσει αρκετά περιστατικά βίας ανάμεσα σε μαθητές της.
Βλέπω παιδιά θυμωμένα, παιδιά που επιζητούν την προσοχή, γονείς χαμένους στον βιοπορισμό τους, συχνά αδύναμους να βοηθήσουν, κι ένα σχολείο που όπως είναι δομημένο και όπως λειτουργεί δεν έλκει πια τους μαθητές.
«Τα περισσότερα ήταν οπαδικά, με τα ραντεβού να δίνονται στην πλατεία της Νέας Σμύρνης ανάμεσα σε αγόρια του Λυκείου –είτε από το ίδιο σχολείο είτε από σχολεία άλλων περιοχών– και τις διαφορές συχνά να “επιλύονται” με ξύλο», περιγράφει στην «Κ» η κ. Λινού. «Ως διευθύντρια ήθελα να γνωρίζω τι συνέβαινε και εκτός σχολικού περιβάλλοντος, παρότι τα παιδιά αντιδρούσαν σε αυτό. “Τι σας ενδιαφέρει; Είναι έξω από το σχολείο’’, μου έλεγαν. Ομως ήταν σημαντικό να γνωρίζω για να μπορέσω να βοηθήσω».
Η ίδια περιγράφει και κάποια άλλα περιστατικά βίας στα οποία αναμειγνύονταν μαθήτριες. «Ξύλο και απειλές για το ποιες θα υπερισχύσουν, ποιες θα είναι πιο αρεστές. Θυμάμαι ένα κορίτσι που μέσα από μηνύματα απειλούσε ότι θα φέρει δικούς της να “κανονίσουν” κάποιες άλλες μαθήτριες. Κορίτσια-αρχηγοί που ήθελαν να επιβληθούν στα πιο αδύναμα».
Πυρήνες βίας οι εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων
Σε πολλές περιπτώσεις, σύμφωνα με την κ. Λινού, η βίαιη συμπεριφορά πυροδοτείται μέσα από τις ομάδες που δημιουργούν οι μαθητές στις δημοφιλείς εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων του κινητού. «Τα παιδιά αρχίζουν από το Γυμνάσιο να δημιουργούν –ανά τμήμα– ομάδες με αρχικό σκοπό να ανταλλάσσουν πληροφορίες για τα μαθήματα. Στη συνέχεια, οι ομάδες αυτές εξελίσσονται σε πεδία αντιπαράθεσης, πολλές φορές ακόμη και ακραίας. Είναι ουσιαστικά μικροί πυρήνες, από τους οποίους μια απλή κοροϊδία καταλήγει σε ραντεβού για ξύλο».
Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχει εντοπίσει η ίδια είναι ότι ο κανονισμός του σχολείου δεν γίνεται πλέον σεβαστός. «Τα τελευταία χρόνια έβλεπα παιδιά χωρίς όρια. Δεν τους ήταν ξεκάθαρο τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται στο σχολείο. Θα έπρεπε ο κανονισμός του σχολείου να συνυπογράφεται με τους μαθητές. Να καταλαβαίνουν τα παιδιά ότι υπάρχουν όρια και είναι για το καλό τους», λέει η κ. Λινού.
Εκρηξη συναισθημάτων μετά την πανδημία
Η περίοδος της πανδημίας –συμφωνούν οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί– αποτελεί έναν από τους παράγοντες που συνετέλεσαν στην έξαρση της βίας στα σχολεία. Συναισθήματα που συσσωρεύτηκαν κατά τον εγκλεισμό πλέον εκρήγνυνται.
«Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, κορυφαία περιστατικά βίας που δεν είχαμε δει στο παρελθόν έχουν καταγραφεί σε τουλάχιστον οκτώ ιδιωτικά σχολεία. Υπήρξε ένα περιστατικό άγριου ξυλοκοπήματος, ένα άλλο με εξωσχολικούς να κυκλοφορούν με μαχαίρι μέσα σε προαύλιο ιδιωτικού σχολείου, ακόμη και περίπτωση μαθητή που τον έδεσαν με πετονιά μέσα στην τάξη», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Χριστόπουλος, πρόεδρος της ομοσπονδίας ιδιωτικών εκπαιδευτικών λειτουργών Ελλάδας, περιγράφοντας με μερικά ενδεικτικά περιστατικά την έξαρση των κρουσμάτων βίας το τελευταίο διάστημα και στην ιδιωτική εκπαίδευση.
«Συμπεριφορές που βλέπαμε πριν από την πανδημία, μετά την πανδημία τις βλέπαμε στη δεκάτη», λέει χαρακτηριστικά καθηγητής ιδιωτικού σχολείου ο οποίος αποφάσισε να συνταξιοδοτηθεί πέρυσι, εξαιτίας της κατάστασης στο σχολικό περιβάλλον, που πλέον δεν τον ευχαριστούσε. Ο ίδιος, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, αποδίδει τα όσα δυσάρεστα συμβαίνουν μέσα και έξω από τα σχολεία και σε άλλους παράγοντες.
«Γονείς παρεμβαίνουν χωρίς όρια»
Σε όλα αυτά, εξηγεί ο ίδιος, έρχεται να προστεθεί και η συμπεριφορά κάποιων γονέων που επιμένουν να παρεμβαίνουν χωρίς όρια. Γονείς που συχνά δεν αναγνωρίζουν τα λάθη των παιδιών τους, που καταφεύγουν στο σχολείο ζητώντας καλύτερες βαθμολογίες, που απαιτούν να μη γίνονται παρατηρήσεις στα παιδιά τους.
«Ο γονεϊκός ναρκισσισμός είναι πλέον διάχυτος. Υπάρχουν γονείς οι οποίοι δεν πείθονται ότι το παιδί τους μπορεί να έχει αναμειχθεί σε πειθαρχικά παραπτώματα», σχολιάζει ο κ. Χριστόπουλος.
Εκπαιδευτικός σε ρόλο τροχονόμου
Την ίδια ώρα, οι ισχύουσες νομοθετικές ρυθμίσεις, τονίζει ο ίδιος, δεν βοηθούν τον εκπαιδευτικό που εργάζεται σε ιδιωτικό σχολείο να ασκήσει τα καθήκοντά του με τον τρόπο που θα ήθελε. «Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί πλέον σαν “τροχονόμος” που φοβάται ότι, αν ασκήσει το λειτούργημά του με τους όρους του, ζητώντας από τους μαθητές του να πειθαρχούν μέσα στο σχολείο, πιθανόν να μη βρίσκεται στη δουλειά του την επόμενη ημέρα». Διευκρινίζει πάντως ότι υπάρχουν ιδιωτικά σχολεία τα οποία σέβονται απολύτως τους εκπαιδευτικούς και το έργο τους.
Το ζήτημα είναι να μπορεί άμεσα ο σύλλογος διδασκόντων να λαμβάνει αποφάσεις. Να υπάρχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη από ένα δίκτυο ειδικών οι οποίοι θα δρουν άμεσα στο πρόβλημα, ανεξάρτητα από το τι θέλουν οι γονείς.
Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας ιδιωτικών εκπαιδευτικών λειτουργών αναφέρεται και στην ισχύουσα διαδικασία σε περίπτωση καταγραφής ενός περιστατικού βίας σε σχολείο, κάνοντας λόγο για «βαριά γραφειοκρατία» που δεν οδηγεί σε άμεσα αποτελέσματα. «Το ζήτημα είναι να μπορεί άμεσα ο σύλλογος διδασκόντων να λαμβάνει αποφάσεις. Να υπάρχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη από ένα δίκτυο ειδικών οι οποίοι θα δρουν άμεσα στο πρόβλημα, ανεξάρτητα από το τι θέλουν οι γονείς», τονίζει.
«Εχουν ζήσει βία μέσα στο σπίτι»
Κρατώντας «στατιστικά» στα τόσα χρόνια που έχει υπηρετήσει στα δημόσια σχολεία, η Ματίνα Λινού είναι πλέον πεπεισμένη ότι πίσω από περιστατικά ακραίας βίας στα σχολικά προαύλια συχνά κρύβεται η ίδια η οικογένεια.
«Πολλά από τα επιθετικά παιδιά έχουν ζήσει βίαιες συμπεριφορές ή επιθετικότητα μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Κάθε φορά που εντοπίζαμε τέτοιες περιπτώσεις, πλησίαζα με τρόπο τους μαθητές για να καταλάβω τι συμβαίνει. Σε 2-3 περιπτώσεις έφτασα μέχρι και σε εισαγγελέα ανηλίκων για να καταγγείλω όσα συνέβαιναν στο σπίτι».
Εάν τους αγκάλιαζες και τους έλεγες ότι αξίζουν, τότε έβλεπες πώς άλλαζαν.
Η ίδια φρόντιζε να στέκεται κοντά στους μαθητές που είχαν εκδηλώσει ακραίες συμπεριφορές μέσα ή έξω από το σχολείο.
«Δεν μιλάω για θαύματα. Λέω όμως ότι λύγιζαν, ότι ανοίγονταν. Δεν είχαν κάποιον να στηριχθούν στο σχολείο, διότι θεωρούνταν κακοί μαθητές, αδιάφοροι. Εάν τους αγκάλιαζες όμως και τους έλεγες ότι αξίζουν, τότε έβλεπες πώς άλλαζαν».