Ενα σύγχρονο κράτος, μια χώρα που θέλει να λέγεται ευρωπαϊκή, δυτική, εκσυγχρονιστική, μεταρρυθμιστική, φιλελεύθερη με την ευρεία και ουσιαστική έννοια (και όχι μόνο με τη λογιστική και στενά οικονομική), οφείλει να διαθέτει μια αληθινά Εθνική Βιβλιοθήκη.
Η Ελλάδα δεν διαθέτει κάτι τέτοιο το 2020 και ας έχει, εδώ και καιρό, μετεγκατατασταθεί η (κατ’ όνομα μόνον) Εθνική Βιβλιοθήκη (ΕΒΕ) στο ΚΠΙΣΝ, στην Καλλιθέα. Ας στεγάζεται σε ένα σύγχρονο και αισθητικά άρτιο κτίριο. Η βιτρίνα δεν αρκεί για το περιεχόμενο, αυτό είναι γνωστό.
Στη μεγάλη συνέντευξη που έδωσε στη Μαρία Κατσουνάκη και στην Κυριακάτικη «Κ» (Γεύμα με την «Κ», 20.12.2020) ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, συγγραφέας και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης, ήταν κατηγορηματικός. «Το πρόβλημα της βιβλιοθήκης είναι ένα. Είναι μια φτωχή βιβλιοθήκη. Δεν είναι εθνική. Το ελληνικό κράτος απέκτησε δύο θαυμάσια κτίρια, το Βαλλιάνειο στις αρχές του 20ού αιώνα και το νέο και ιδεώδες, στο ΚΠΙΣΝ, τον 21ο, αλλά δεν έφτιαξε εθνική βιβλιοθήκη».
Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα που χρησιμοποιεί όταν κάνει τη σύγκριση με το Ισραήλ, η εθνική βιβλιοθήκη του οποίου έχει 5 εκατομμύρια βιβλία, «σε ένα κράτος που ιδρύθηκε το 1948. Η ΕΒΕ, σε ένα κράτος που ιδρύθηκε το 1827, έχει 613.000 εγγραφές. (…) Με 613.000 εγγραφές δεν είναι Εθνική Βιβλιοθήκη. Αν δεν εμπλουτιστούν οι συλλογές θα έχουμε φτιάξει ένα ωραίο κτίριο, φροντισμένο και υψηλής αισθητικής, αλλά όχι Εθνική Βιβλιοθήκη».
Στην ερώτηση αν «στην Ελλάδα μάς απασχολούν πραγματικά τα προβλήματα της ΕΒΕ», ο Στ. Ζουμπουλάκης ακούγεται ωμός. «Οχι», αποκρίνεται. Γιατί όχι; «Είναι πολύ απλό: έχουμε ένα πελατειακό κράτος και η Βιβλιοθήκη δεν φέρνει ψήφους». Δυστυχώς, έχει δίκιο.
Η υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση είναι δύο από τα πολλά κακά που μαστίζουν την ΕΒΕ. Είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν. Πρόσφατα η διεύθυνση κατέθεσε στο υπουργείο Παιδείας πρόταση νόμου προκειμένου να γίνουν βήματα ώστε η ΕΒΕ να καταστεί ένας σύγχρονος οργανισμός.
Πρέπει όμως να έχει απέναντί της και μια πολιτεία η οποία να αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα ενός σύγχρονου εθνικού ερευνητικού χώρου των ανθρωπιστικών επιστημών και, βέβαια, έναν οργανισμό που να είναι ο κορυφαίος παγκοσμίως όσον αφορά τη μελέτη του ελληνισμού.
Οι καιροί είναι δύσκολοι. Ακριβώς γι’ αυτό ωστόσο χρειάζεται, κάθε τόσο, να βλέπουμε και τη μεγάλη εικόνα. Μέρος της μεγάλης εικόνας είναι μια αληθινά σύγχρονη Εθνική Βιβλιοθήκη. Από αυτή (και από αυτή) θα μπορούσε η Ελλάδα να κάνει μια ουσιαστική επανεκκίνηση.
Δεν είναι όμως μονάχα μια εθνική αναγκαιότητα. Είναι και ευρύτερα υπαρξιακή. Είτε σε ψηφιακή μορφή είτε σε έντυπη (μια βιβλιοθήκη οφείλει να περιλαμβάνει και τα δύο), η ανθρωπιστική σπουδή, η έρευνα, η γραμματολογία, είναι ένα αόρατο μα στέρεο θεμέλιο. Ο περιορισμένος, επίπεδος, στενάχωρος τρόπος σκέψης δεν αφήνει παρά αυτό: μια στεναχώρια.