Ηταν 4 Δεκεμβρίου 2023 όταν με μπροστάρη τον Αλέξη Χαρίτση η Νέα Αριστερά πραγματοποιούσε στο Σεράφειο τις πρώτες πολιτικές συστάσεις της. Τότε, η επεισοδιακή διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ είχε στρέψει τα φώτα της δημοσιότητας στα στελέχη εκείνα που αποφάσισαν να αποχωρήσουν από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Την ίδια στιγμή, μερίδα του προοδευτικού ακροατηρίου ανέμενε με ενδιαφέρον τα πρώτα δείγματα γραφής των σαραντάρηδων –πάλαι ποτέ– συριζαίων βουλευτών.
Οπως, όμως, συμβαίνει συχνά στα τηλεοπτικά ριάλιτι, έτσι και στο «πολιτικό ριάλιτι» του ΣΥΡΙΖΑ η δημοσιότητα των πρωταγωνιστών και το ζωηρό ενδιαφέρον του κοινού όσο γρήγορα και απότομα δημιουργήθηκαν, άλλο τόσο γρήγορα ατόνησαν.
Πλέον, η Νέα Αριστερά, στις δύσβατες συνθήκες πολιτικής κανονικότητας, βαδίζει στην οργανωτική της συγκρότηση ως κόμμα, την ώρα που το πρώτο εκλογικό ορόσημο των ευρωεκλογών πλησιάζει και ενώ το τοπίο συνολικά στον χώρο της ελληνικής Αριστεράς παραμένει δυσμενές.
Προσγείωση
Ηγετικά στελέχη τού υπό διαμόρφωση κόμματος έσπευδαν από την πρώτη στιγμή να ξεκαθαρίσουν ότι το μονοπάτι που επιλέγουν θα είναι δύσκολο και σίγουρα όχι στρωμένο με ροδοπέταλα. Ο συγκρατημένος και μετριοπαθής λόγος των λεγόμενων «σαραντάρηδων», που έχουν βγει μπροστά στις ιδρυτικές διαδικασίες του νέου εγχειρήματος, ίσως, όμως, να μην ήταν αρκετός ώστε να φρενάρει τον ενθουσιασμό των πρώτων ημερών.
Αλλωστε, η διάσπαση υπήρξε μεν επώδυνη, αλλά συνάμα και λυτρωτική διαδικασία για ένα μέρος των αριστερών του ΣΥΡΙΖΑ που ασφυκτιούσε εδώ και χρόνια από τις ιδεολογικές μετατοπίσεις του πολιτικού φορέα τους. Παρ’ όλα αυτά, η «χειραφέτηση» από τις αντιφάσεις του πρώην κόμματός τους και το πολιτικό οξυγόνο που αντλήθηκε από το διαζύγιο με τον Στέφανο Κασσελάκη και τους υποστηρικτές του δεν άργησαν να προσκρούσουν στις πρώτες δημοσκοπήσεις που δείχνουν τη Νέα Αριστερά να κινείται σταθερά πέριξ του 3%.
Ισως οι πιο αισιόδοξοι να μην είχαν συνυπολογίσει την ιστορική συνθήκη εκλογικής συρρίκνωσης και ιδεολογικής ήττας του ΣΥΡΙΖΑ, όπως καταγράφηκε στις διπλές εκλογές Μαΐου – Ιουνίου, αλλά και την απογοήτευση τμήματος των ψηφοφόρων από το ύφος και το περιεχόμενο του εσωκομματικού διαλόγου του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης πριν και μετά τη διάσπασή του.
Στελέχη, πάντως, της Νέας Αριστεράς εκτιμούν ότι όσο το ΠΑΣΟΚ δείχνει ανήμπορο να καρπωθεί τη φθορά του ΣΥΡΙΖΑ και όσο ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί, όπως λένε, να βρίσκεται σε αποδρομή και να μετατοπίζεται όλο και δεξιότερα, το παιχνίδι είναι ανοιχτό, καθώς το πολιτικό κενό στον χώρο της Κεντροαριστεράς παρατείνεται.
Η παγίδα της αυτοδικαίωσης
Το παιχνίδι, βέβαια, δεν παίζεται μόνο σε στατιστικές και δημοσκοπήσεις. Κεντρικό ζητούμενο για τη Νέα Αριστερά, στην παρούσα συνθήκη, είναι η ταυτότητα, οι θέσεις, αλλά και τα μέσα οργανωτικής της συγκρότησης. Και αυτό το μονοπάτι, όμως, μοιάζει δύσβατο. Οπως αναφέρει στην «Κ» έμπειρο πρώην στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ που έχει αποχωρήσει από το κόμμα χωρίς να συμμετέχει στη Νέα Αριστερά, «δεν αρκεί η πίστη στο ότι βρίσκεσαι στη σωστή πλευρά της Ιστορίας ή στο ότι εσύ είσαι καλύτερος από τους άλλους που έμειναν πίσω, για να παραγάγεις πολιτική».
Το αίσθημα της αυτοδικαίωσης, πράγματι, δείχνει ακόμη να αφορά τη βάση της Νέας Αριστεράς, όπως και η διαρκής επίκληση στη λέξη «Αριστερά» ως διαπιστευτήριο που ξεχωρίζει το πολιτικό τους υποκείμενο από τους «λοιπούς άλλους». Αλλα στελέχη αναγνωρίζουν ότι πλέον το πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης δεν βρίσκεται στα συνθήματα και στις διακηρύξεις, αλλά στις προτάσεις και τις πολιτικές θέσεις αναφορικά με τα εργασιακά, την κλιματική κρίση, το κοινωνικό κράτος και την παραγωγική ανασυγκρότηση. Ο χρόνος θα δείξει κατά πόσον η σύμπλευση των διαφορετικών ιδεολογικών προσεγγίσεων που συνυπάρχουν στη Νέα Αριστερά μπορεί να διαμορφώσει γόνιμες συγκλίσεις. Σημειώνεται, άλλωστε, ότι και στον υπό διαμόρφωση κομματικό φορέα συναντώνται διάφορες «φυλές» της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς.
Είναι εφικτή η ρήξη με τις κακοτοπιές του παρελθόντος;
Μεγάλο στοίχημα και ερωτηματικό για τη Νέα Αριστερά είναι και τα οργανωτικά χαρακτηριστικά της αλλά και οι δυνατότητες (ή μη) ανανέωσής τους. Για την ώρα, πυρήνες αποχωρησάντων μελών του ΣΥΡΙΖΑ οργανώνονται, με την κλασική μεθοδολογία των κομματικών προγόνων τους, τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και κλαδικά, με την προσδοκία «η πολιτική στη Νέα Αριστερά να παράγεται από τα κάτω και οι οργανώσεις μελών να έχουν κεντρικό ρόλο στη χάραξη της στρατηγικής και των θέσεων», όπως λένε. Φωνές από την «Ομπρέλα», μάλιστα, εξακολουθούν να στέκονται στην ανάγκη διαμόρφωσης «συλλογικής ηγεσίας».
Οπως φάνηκε και από πολλές τοποθετήσεις στη διάρκεια της πρώτης πανελλαδικής σύσκεψης μελών και στελεχών, κομβικής σημασίας είναι η Νέα Αριστερά να αποφύγει τις κακοτοπιές του «αρχηγισμού», όπως λένε, και να διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος. Ενός παρελθόντος που δεν περιλαμβάνει μόνο την περίοδο 2019-2023, αλλά και τη βαριά κληρονομιά των αντιφάσεων και των συμβιβασμών της μνημονιακής κυβερνητικής εμπειρίας του ΣΥΡΙΖΑ.
Οι ρήξεις με το παρελθόν δεν είναι καθόλου εύκολες, και αυτό φάνηκε στη μορφή της διαδικασίας που υιοθετήθηκε στην πανελλαδική σύσκεψη, η οποία είχε την «παραδοσιακή» φόρμα των διαδοχικών τοποθετήσεων, χωρίς θεματικούς άξονες, γεγονός που, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», κούρασε ακόμη και μερικούς μυημένους στις πολύωρες διαδικασίες της Αριστεράς. «Είναι δύσκολη πρόκληση να επιτευχθεί εσωκομματική δημοκρατία με παλιά εργαλεία», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ» στέλεχος που συμμετέχει στο εγχείρημα, εκφράζοντας τον προβληματισμό του ότι «η αυτοαναφορικότητα κινδυνεύει να υπερκαλύψει την ουσία».
Το αναπάντητο ερώτημα
Επόμενος κόμβος για τη Νέα Αριστερά είναι η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη που θα πραγματοποιηθεί πιθανότατα το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Φεβρουαρίου. Στόχος, όπως λένε πηγές της Κ.Ο. των «11», είναι το ιδρυτικό συνέδριο να διεξαχθεί μετά το καλοκαίρι.
Ασπονδοι εχθροί επικαλούνται το χιλιοειπωμένο ρητό του προβάτου που άπαξ και αποχωρήσει από το μαντρί, δεν γλιτώνει από τον λύκο. Συμπαθούντες παρακολουθούν τις διεργασίες με προβληματισμό και κριτική διάθεση. Η πολυδιάσπαση του πολιτικού τους χώρου, άλλωστε, εξακολουθεί να γεννάει πεσιμισμό και μελαγχολία, ειδικά σε συνθήκες ιδεολογικής ηγεμονίας της Κεντροδεξιάς. Φωνές από τον χώρο της Αριστεράς χαρακτηρίζουν βιαστικές τις διαδικασίες συγκρότησης ενός νέου κόμματος, σε συνθήκες κατακερματισμού. Οι πιο ψύχραιμοι και νηφάλιοι –εντός και εκτός– της Νέας Αριστεράς εκτιμούν ότι το σκηνικό στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο μοιάζει σήμερα με κινούμενη άμμο.
Το σίγουρο είναι ότι περίπου δύο μήνες μετά τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, η απάντηση στο θεμελιώδες και ενδεχομένως υπαρξιακό ερώτημα παραμένει σύνθετη και αποτελεί ζητούμενο: τι νέο και ταυτόχρονα αριστερό μπορεί να κομίσει η Νέα Αριστερά;