Με αφορμή την αναμενόμενη καταδίκη του Φρέντι Μπέλερη από την αλβανική δικαιοσύνη, γεγονός που του στερεί τη δυνατότητα άσκησης των καθηκόντων του και διατηρεί στη δημαρχία της Χειμάρρας τον ηττηθέντα αντίπαλό του, είναι χρήσιμο να κάνουμε μία αποτίμηση των ελληνοαλβανικών σχέσεων, του προσανατολισμού της αλβανικής εξωτερικής πολιτικής και των κυριότερων τάσεων της τελευταίας περιόδου σε μέρος των δυτικών Βαλκανίων.
Μάλιστα σε λίγες μέρες συμπληρώνεται ένας χρόνος από την περιώνυμη έκθεση έργων μεικτής τεχνικής και γλυπτών του Αλβανού πρωθυπουργού, Εντι Ράμα, στο Ζάππειο Μέγαρο. Τότε, επικρατούσε αισιοδοξία ότι η Αλβανία θα δεχόταν την πρόταση της Ελλάδας για προσφυγή στη Χάγη για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών ανάμεσα στις δύο χώρες, υπερβαίνοντας τα εμπόδια που είχαν υψωθεί μετά την αρχική συμφωνία του 2008, την οποία το συνταγματικό δικαστήριο της γείτονος είχε ακυρώσει. Δεν ήταν ούτε εκείνη την εποχή ανέφελες οι ελληνοαλβανικές σχέσεις, αλλά υπήρχε η προσδοκία για διευθέτηση της διαφοράς για ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα μέσω της υπογραφής συνυποσχετικού, με το μπαλάκι να βρίσκεται στο γήπεδο της Αλβανίας. Είχε κατοχυρωθεί τότε ένα σχετικά θετικό momentum σε διαφορά ζητήματα περιφερειακού και ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Ενα από αυτά ήταν η προσεκτική πλην όμως ευδιάκριτη προσέγγιση Ελλάδας-Κοσόβου, ενώ η Αθήνα ήταν υποστηρικτική συνολικά στο ζήτημα της ένταξης κρατών των δυτικών Βαλκανίων στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Εκ των πραγμάτων, εφόσον δεν γινόταν διαχωρισμός ανάμεσα σε Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία, υποστηρίζαμε συνολικά την ενσωμάτωσή τους στην Ευρωπαΐκή Ενωση.
Η Αλβανία εδώ και αρκετά χρόνια δέχεται επιρροές από συγκεκριμένες χώρες, προφανώς ανήκει στη σφαίρα επιρροής των Ηνωμένων Πολιτείων, όμως και ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Γερμανία και η Ιταλία αλλά και η Τουρκία έχουν ισχυρό λόγο στα Τίρανα.
Είναι προφανώς το Βερολίνο και η Ρώμη που δίνουν στον Ράμα την αυτοπεποίθηση να πιστεύει ότι αν χρειαστεί, θα υπερβεί τυχόν ελληνικό βέτο ή μάλλον, για να το θέσουμε καλύτερα, η Ελλάδα θα πιεστεί ώστε να μη μπλοκάρει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Αλβανίας με τις Βρυξέλλες. Μάλιστα για να αναδείξει και να ισχυροποιήσει τον ρόλο των Τιράνων στην περιοχή, ο Αλβανός πρωθυπουργός συγκαλεί τακτικά περιφερειακές διασκέψεις (με τη συμμετοχή και Ευρωπαίων ηγετών) και προωθεί σχέδια διασύνδεσης κυρίως σε υποδομές και μεταφορές ανάμεσα στα κράτη της περιοχής. Επιπλέον είναι εκ των εμπνευστών της δημιουργίας ζώνης ελεύθερου εμπορίου για τα κράτη των δυτικών Βαλκανίων και βέβαια αυτοδιαφημίζεται ως ο κύριος εκφραστής των αλβανικών πληθυσμών των Βαλκανίων, κάτι βέβαια που ενοχλεί την ηγεσία των Αλβανοκοσσοβάρων.
Τις τελευταίες εβδομάδες, η Αλβανία υπέγραψε συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας με την Τουρκία, εγκαινίασε την πρώτη αεροπορική βάση του ΝΑΤΟ στα δυτικά Βαλκάνια (συζητάει και για αντίστοιχη ναυτική) και άρχισε να παραλαμβάνει τα τουρκικά μη επανδρωμένα, Bayraktar TB2. Στα τέλη δε Μαρτίου μετά το πράσινο φως του συνταγματικού δικαστηρίου, το Κοινοβούλιο επικύρωσε την συμφωνία με την Ιταλία για τη δημιουργία κέντρων υποδοχής μεταναστών εντός της αλβανικής επικράτειας. Ολα αυτά κατατείνουν σε μία προσπάθεια των Τιράνων να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις περιφερειακές εργασίες και να καταστούν σημείο αναφοράς ώστε αργότερα να μην είναι εύκολο στην Ελλάδα να θέσει εμπόδια στην ευρωπαϊκή προοπτική τους. Ομως, πρέπει –και για μελλοντική χρήση– να κατανοήσουμε πως την υπόθεση Μπέλερη ο Ράμα την είχε κατά κάποιον τρόπο «δεμένη», υπό την έννοια ότι η αλβανική δικαιοσύνη θεωρητικά τουλάχιστον έχει δεχθεί καλές πρακτικές από Αμερικανούς και Ευρωπαίους και έχει δήθεν αρχίσει να αποκτά διακριτή θέση από τις άλλες δύο εξουσίες, τη νομοθετική και την εκτελεστική. Οι δημόσιες παρεμβάσεις βέβαια του αμετροεπούς Ράμα στο ζήτημα Μπελέρη καταδεικνύουν, μάλλον αποδεικνύουν, το ακριβώς αντίθετο. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο για την ελληνική πλευρά να καταφέρεται εναντίον της αλβανικής δικαιοσύνης, όταν υποτίθεται ότι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί εμπλέκονται ενεργά στη βελτίωση λειτουργίας της.
Στην υπόθεση Μπελέρη, για την Ελλάδα χάθηκαν προσώρας η μάχη και οι εντυπώσεις. Αλλά υπάρχουν ακόμη μεγάλα περιθώρια και ισχυρά βέλη στη φαρέτρα της Αθήνας ενώ η Αλβανία δημιουργεί σταθερά και αποτελεσματικά ασπίδες προστασίας μέσα από συμπράξεις και συνεργασίες με ισχυρούς δρώντες εντός της Δύσης, πουλώντας κιόλας το αντιρωσικό χαρτί (καθιστάμενη πιο συμπαθής σε συγκεκριμένες ηγεσίες και κύκλους). Και ασφαλώς είναι λάθος μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση η αδυναμία μας σε τρία επίπεδα: ελέγχου (ασφαλώς όχι παρέμβασης) στην προβληματική λειτουργία του κράτους δικαίου της γείτονος, εξίσου επηρεασμού της Αλβανίας για προσφυγή στη Χάγη (ύστερα από δύο χρόνια αναμονής) και βέβαια προστασίας των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας. Εντούτοις, έπεται ο δεύτερος βαθμός εκδίκασης, εκεί που θα κριθούν… τελεσίδικα όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Εν τέλει, η περίπτωση Μπελέρη αποτελεί μάθημα αφύπνισης για την ελληνική διπλωματία σε σχέση με τα δυτικά Βαλκάνια και τις δυναμικές και νέες ισορροπίες που επικρατούν. Οφείλουμε με σχέδιο και όραμα να επανακάμψουμε συνολικά και καθολικά στην περιοχή, γιατί οι ανταγωνιστές μας τοποθετούνται ήδη στρατηγικά στη σκακιέρα και δεν προέρχονται μόνο από την Ανατολή.