«Χαίρομαι όταν μπορώ να βοηθώ τους άλλους· και η αδελφή μου δεν μπορεί να κάνει παιδί και καταλαβαίνω». Αυτή είναι η απάντηση που φέρεται να έδωσε μια υποψήφια παρένθετη μητέρα βουλγαρικής καταγωγής σε ένα υπογόνιμο ζευγάρι από τη Γερμανία, στο οδοιπορικό από την Ελλάδα που είχε δημοσιεύσει η γερμανική εφημερίδα Die Zeit τον Μάιο του 2019. Το αφιέρωμα «Παρένθετη μητρότητα στην Ελλάδα» είχε προκαλέσει αίσθηση, καθώς οι δύο δημοσιογράφοι, προσποιούμενοι το ανδρόγυνο, είχαν επισκεφθεί μεγάλη κλινική στην Κρήτη, όπου η διαδικασία της παρένθετης μητρότητας ήταν η πλέον συνήθης πρακτική. Η Ελλάδα ανήκει πλέον στις χώρες εκείνες που μπορούν να κάνουν το όνειρο της γονεϊκότητας πραγματικότητα για όλους, πλάι στην Ουκρανία, στην Ινδία και σε άλλες χώρες της Ασίας, ωστόσο οι περιγραφές των δύο Γερμανών δημοσιογράφων εγείρουν προβληματισμό ως προς τη διαφάνεια των διαδικασιών στη συγκεκριμένη κλινική, οι οποίες προσομοιάζουν στην υπόθεση που ήρθε προ λίγων ημερών στη δημοσιότητα.
Πολλές δεκάδες γυναίκες στην Ελλάδα αποφασίζουν κάθε χρόνο να «φιλοξενήσουν» στο σώμα τους ένα έμβρυο που προέρχεται από γενετικό υλικό άλλων. Στόχος τους είναι να το κυοφορήσουν και μόλις γεννήσουν να παραδώσουν το νεογνό στην αγκαλιά των κοινωνικών του γονέων. Μεταξύ των περισσότερων από 100 δικαστικών αποφάσεων που δίνουν το πράσινο φως για μια παρένθετη εγκυμοσύνη στην Ελλάδα, υπάρχουν κάποιες στις οποίες το κίνητρο είναι ακραιφνώς ανθρωπιστικό. Αδελφές, φίλες, ακόμη και μητέρες γυναικών που για λόγους υγείας αδυνατούν να κυοφορήσουν –επειδή κάνουν χημειοθεραπείες, αιμοκάθαρση ή είναι αποδεδειγμένα υπογόνιμες– αποφασίζουν να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο. «Στη συντριπτική πλειονότητα, ωστόσο, το κίνητρο για τις ίδιες είναι το οικονομικό, δεδομένου ότι ο νόμος προβλέπει οικονομική αποζημίωση», αναφέρει με ειλικρίνεια άνθρωπος του χώρου. «Συχνά τα χρήματα που θα λάβουν θα εξασφαλίσουν το μέλλον του δικού τους παιδιού, θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους, θα αποτελέσουν ίσως το εφαλτήριο για μια νέα ζωή – το κεφάλαιο για να ανοίξουν ένα μαγαζί, για να αποπληρώσουν ένα δάνειο, για να πάρουν διαζύγιο ή να μεταναστεύσουν». Ετσι, σφίγγουν τα δόντια και εμπλέκονται σε μια επαρκώς σύνθετη, συναισθηματικά και βιολογικά, περιπέτεια.
Το 2002 η χώρα μας θέσπισε μια φιλελεύθερη νομοθεσία, με αποτέλεσμα να προσελκύει εκατοντάδες υπογόνιμα ζευγάρια από όλο τον κόσμο.
«Θα σε ενδιέφερε να γίνεις παρένθετη;». Είναι ένα ερώτημα που τίθεται συχνά προς γυναίκες που προχωρούν σε δωρεά ωαρίων και έχουν ήδη μπει σε μια τέτοια λογική ή σε άλλες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Αν δεχθούν, συνομιλούν απευθείας με τα ενδιαφερόμενα ζευγάρια. «Εν συνεχεία, τρίτα πρόσωπα, γιατροί, μαίες και διοικητικό προσωπικό κλινικών, κρατούν κατά κανόνα αποστάσεις, καθώς η διαμεσολάβηση απαγορεύεται ρητώς». Στις κατ’ ιδίαν συνεννοήσεις, η συναλλαγή μπορεί να οριστεί σε αρκετές χιλιάδες ευρώ.
Το 2002 η χώρα μας θέσπισε μια φιλελεύθερη νομοθεσία, η οποία επιτρέπει μεταξύ άλλων την παρένθετη μητρότητα, με αποτέλεσμα να προσελκύει εκατοντάδες υπογόνιμα ζευγάρια από όλο τον κόσμο, που αναγνώριζαν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της απόκτησης ενός παιδιού στην Ελλάδα – τις υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες σε μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σταδιακά, μάλιστα, οι όροι για την παρένθετη μητρότητα μοιάζει να γίνονται όλο και πιο ελαστικοί. Η διαδικασία επιτρέπεται πάντοτε στη βάση του αλτρουισμού και ο νομοθέτης αρχικά αναγνώριζε μια ελάχιστη αποζημίωση προς τη γυναίκα που κυοφορεί το γενετικό υλικό των ενδιαφερομένων ύψους 10.000 ευρώ, καθώς ενδέχεται να χρειαστεί πολύμηνη απουσία από την εργασία της ή να προχωρήσει σε έξοδα που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη. Το 2022 η αποζημίωση αυξήθηκε επισήμως στις 20.000 ευρώ, ένα ποσό που πλέον αγγίζει, για τα ελληνικά δεδομένα, έναν καλό μισθό εννέα μηνών. Αρχικά, βάσει νομοθεσίας, οι δύο γυναίκες, η παρένθετη και η κοινωνική μητέρα, όφειλαν να έχουν μόνιμη κατοικία στην Ελλάδα, σταδιακά αυτός ο όρος τροποποιήθηκε έτσι ώστε μόνο η μία από τις δύο να οφείλει να δηλώσει προσωρινή κατοικία στην Ελλάδα – ακόμη και το δωμάτιο ενός ξενοδοχείου. Ο νόμος επίσης προβλέπει οι παρένθετες να έχουν αποκτήσει ένα δικό τους παιδί και να μην έχουν πάνω από δύο καισαρικές στο ιατρικό ιστορικό τους, κάτι που πολλοί θεωρούν ασαφές. Πρόσφατα υπήρξαν ορισμένες απορριπτικές αποφάσεις από το Πρωτοδικείο Αθηνών, καθώς οι δικαστές, έπειτα από έρευνα, διαπίστωσαν ότι τα ονόματα των δύο εμπλεκόμενων γυναικών εμφανίζονταν και σε παλαιότερες υποθέσεις – συνεπώς υπήρχαν ενδείξεις ότι η διαδικασία λάμβανε «επαγγελματικές» διαστάσεις. Ολες οι νομικές ρυθμίσεις που μετέτρεψαν την Ελλάδα σε χώρα ελκυστική στους υπογόνιμους φαίνεται να ευνοούν και την αδιαφάνεια στις διαδικασίες.