Σκανταλιές, ποδόσφαιρο, σκιρτήματα, γέλια, όνειρα. Σαστίζεις όταν «σκοντάφτεις» στα παραπάνω ξεφυλλίζοντας την έκδοση «Παιδικές διαδρομές σε καιρό πολέμου», τη συγκλονιστική συλλογή προσωπικών αφηγήσεων των ασυνόδευτων ανήλικων προσφυγόπουλων που φιλοξενούνται σήμερα στις δομές του Κοινωνικού ΕΚΑΒ, και αμέσως μετά μαλώνεις τον εαυτό σου που σάστισες. Τα παιδιά είναι παιδιά σε όποια γωνιά του κόσμου κι αν γεννήθηκαν. Οσα κι αν πέρασαν.
Η ανάγκη για μια τέτοια έκδοση είναι αυτονόητη. Περισσότερα από 2.000 προσφυγόπουλα βρίσκονται σήμερα στη χώρα μας. Αυτοί οι «ασυνόδευτοι ανήλικοι», όπως ψυχρά αναφέρονται στα δημοσιογραφικά κείμενα και τα διοικητικά έγγραφα, έχουν χάσει τα πάντα. Οχι μόνο το σπίτι τους, το χωριό ή την πόλη τους, όπως και κάθε άλλος πρόσφυγας, αλλά και την αγκαλιά της μάνας τους, τη στοργή του πατέρα τους, την οικογένειά τους. «Είναι παιδιά που έχουν ζήσει δραματικές καταστάσεις, εμείς θέλουμε να τα βοηθήσουμε και συνεπώς θέλουμε να καταλάβουμε τι έχουν ζήσει. Αυτή ήταν η αφετηρία για το βιβλίο», εξηγεί στην «Κ» ο Οδυσσέας Βουδούρης, πρόεδρος της οργάνωσης Κοινωνικό ΕΚΑΒ. Να ρίξει λίγο φως στις διαδρομές τους, να καταγράψει σε πρώτο πρόσωπο τις τραγωδίες που τα ανάγκασε να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, τη βία και τους κινδύνους ενός δραματικού ταξιδιού, τους φόβους τους και τις ελπίδες τους.
Ωστόσο υπήρχε ένα μεγάλο πρόβλημα: τα παιδιά δεν ήθελαν να διηγηθούν την ιστορία τους. «Ενας ενήλικας που έχει ζήσει κάτι πολύ έντονο εύκολα θα καταγράψει την εμπειρία του. Για τα παιδιά όμως αυτές ήταν βιωματικές εμπειρίες κλειδωμένες βαθιά μέσα τους. Το να τις διηγηθούν τα πήγαινε πίσω σε κάτι από το οποίο ήθελαν να δραπετεύσουν. Ξεχνάμε καμιά φορά ότι τα παιδιά κοιτάνε προς τα εμπρός, όχι προς τα πίσω. Εμείς οι μεγάλοι είναι που κοιτάμε προς τα πίσω και κάνουμε απολογισμούς».
Ειδική έκδοση της οργάνωσης με συγκλονιστικές μαρτυρίες ανηλίκων που βρίσκονται στην Ελλάδα έχοντας χάσει τα πάντα, ακόμη και την αγκαλιά της μητέρας τους.
Αυτό που ξεκλείδωσε τα παιδιά και τους επέτρεψε να ανοιχτούν και να διηγηθούν τις ιστορίες τους ήταν το παιχνίδι. Οπως διηγείται ο κ. Βουδούρης, μια μέρα η φωτογράφος της οργάνωσης Χριστίνα Βάζου είχε πάει τα Playmobil των γιων της στις δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων. Είχε σκεφτεί να χρησιμοποιήσει τα ανθρωπάκια στα μαθήματα συμμετοχικής φωτογραφίας που έκανε στα προσφυγόπουλα, να τους μάθει να στήνουν μια σκηνή, να επιλέγουν το κάδρο κ.ο.κ. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ εντυπωσιακό. Τα παιδιά έστηναν σκηνές που είχαν ζήσει (τοποθετούσαν πλάι στους κεντρικούς ήρωες και ανθρωπάκια που είχαν τον ρόλο του φύλακα, αυτό είχαν ζήσει στο ταξίδι, στις δομές, στα κέντρα κράτησης, παντού). Κανένα παιδί δεν «έπαιζε» με τα Playmobil. Αντίθετα τα Playmobil τα βοήθησαν να εκφραστούν, να συνδεθούν. Και να μιλήσουν για τη ζωή τους.
Είκοσι πέντε ιστορίες ξεπήδησαν από αυτή τη διαδικασία, 25 διαφορετικές περιπέτειες με αληθινούς ήρωες. «Δύο με έχουν σημαδέψει», θα πει ο Οδυσσέας Βουδούρης. «Η μία είναι ενός παιδιού από το Μπανγκλαντές το οποίο διηγείται ότι μεγαλώνοντας στην πατρίδα του είχε ορισμένους θρησκευτικούς προβληματισμούς. Μολονότι ξεκίνησε πολύ θρήσκος, προσηλωμένος σε όλες τις θρησκευτικές συνήθειες της χώρας του, άρχισαν να του κάνουν κάποια πράγματα εντύπωση. Πώς ο Θεός που είναι τόσο καλός αφήνει να γίνονται τόσες αδικίες; Ηταν όμως δύσκολο να εκφράσει αυτούς τους προβληματισμούς, θα θεωρούνταν το μαύρο πρόβατο. Οταν άρχισε να απομακρύνεται από θρησκευτικές αντιλήψεις, απομονώθηκε και μετά και από κάποια οικογενειακά προβλήματα αναγκάστηκε να φύγει. Με άγγιξε γιατί δείχνει ότι προβληματισμούς που μπορεί κάποιος να έχει εδώ, τους έχουν κι άλλοι άνθρωποι που ζουν σε τελείως διαφορετικές συνθήκες».
Μια άλλη ιστορία αφορά ένα παιδί από το Μπουρούντι που έζησε δραματικά γεγονότα ανάμεσα στα οποία τη δολοφονία του πατέρα του. «Από μικρός όμως είχε όνειρο να γίνει ποδοσφαιριστής. Οταν έφτασε στην Ελλάδα έμεινε για καιρό στις δομές μας, παίζοντας το αγαπημένο του άθλημα, ενώ τώρα ζει στη Γερμανία και πιθανότατα θα γίνει επαγγελματίας παίκτης. Είναι μια ιστορία που δείχνει ότι η δύναμη ενός ονείρου μπορεί να σε κάνει να προχωρήσεις και στις πιο αντίξοες συνθήκες».
Εκείνος έφυγε, άλλοι όμως έρχονται. Οπως λέει ο πρόεδρος του Κοινωνικού ΕΚΑΒ το ρεύμα των ασυνόδευτων ανηλίκων έχει αυξητικές τάσεις. «Ερχονται πολλά παιδιά από την Παλαιστίνη, πολλά από την Αίγυπτο, λόγω και των γεγονότων στις χώρες αυτές, ενώ έχουμε και πολλούς Σομαλούς. Εμείς πιστεύουμε ότι αυτά τα παιδιά μπορούν και πρέπει να ενταχθούν στην κοινωνία μας. Το να κοινοποιούμε αυτά που έζησαν, το πώς σκέφτονται, είναι σημαντικό γιατί δείχνει ότι πέρα από τις διαφορές μας, κάποια πράγματα είναι οικουμενικά».