אנו מכריזים בזאת על הקמת מדינה יהודית בארץ ישראל, היא מדינת ישראל
«Διά της παρούσης, ανακοινώνουμε την ίδρυση εβραϊκού κράτους στη Γη του Ισραήλ, που θα ονομάζεται Κράτος του Ισραήλ».
Στις 4 το απόγευμα ακριβώς της 14ης Μαΐου του 1948, οι παρόντες σηκώθηκαν και έψαλαν τη Χατικβά (ελπίδα), τον εθνικό ύμνο. Οι συμμετέχοντες φάνηκαν να ψάλλουν με ασυνήθιστο κέφι και έμπνευση. Οι φωνές δεν είχαν καταλαγιάσει όταν ο ασπρομάλλης πρόεδρος, ο κύριος Μπεν-Γκουριόν, άρχισε να διαβάζει τη διακήρυξη, η οποία σε λίγες ώρες επρόκειτο να μετατρέψει τους περισσότερους παρευρισκομένους από άτομα χωρίς χώρα σε περήφανους υπηκόους. Πρόφερε τις λέξεις, «διακηρύσσουμε την ίδρυση του εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη, που θα ονομαστεί Ισραήλ»· ακούστηκαν βροντερά χειροκροτήματα και τα μάτια γέμισαν δάκρυα.
Αυτά είχε μεταδώσει για τους New York Times από το Τελ Αβίβ ο Τζιν Κάριβαν στις 14 Μαΐου του 1948. Ηταν μία μεγάλη ημέρα για τους Εβραίους όπου Γης, έπειτα από τον απάνθρωπο διωγμό και το Ολοκαύτωμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου· έπειτα από αιώνες χωρίς γη. Ο λαός του Ισραήλ, διασκορπισμένος σε όλο τον πλανήτη, είχε πλέον τη δική του πατρίδα.
Εχουν περάσει 75 χρόνια από τις 14 Μαΐου του 1948 (25 Απριλίου με το εβραϊκό ημερολόγιο) και το Ισράηλ έχει περάσει διά πυρός και σιδήρου. Εχει πολεμήσει, έχει πολεμηθεί, έχει αντέξει, έχει δημιουργήσει μια ισχυρή οικονομία, έχει καταστεί πρωτοπόρος στην τεχνολογία, έχει ονομαστεί «start-up έθνος». Και σήμερα, σε αυτή την επέτειο, η συντριπτική πλειονότητα των αφιερωμάτων μιλάει για ένα έθνος στο μεταίχμιό του, διαιρεμένο, με θολό το μελλοντικό του τοπίο – οι τελευταίες εκλογές, με την ανάδειξη της πιο δεξιάς κυβέρνησης στην 75χρονη ιστορία του κράτους, επιτόνισαν ή δημιούργησαν εκ νέου διχασμούς, φόβους και ανησυχίες.
Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και το παρασκήνιο
Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ δεν ήταν κάτι που οι ιδρυτές της χώρας είχαν χρόνο να συζητήσουν ελεύθερα, όπως έχει σημειώσει ο Μάρτιν Κράμερ, ιστορικός της Μέσης Ανατολής, ιδρυτικός πρόεδρος του Κολεγίου Σαλέμ της Ιερουσαλήμ. Συντάχθηκε σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα, περίπου τρεις εβδομάδες· από την τρίτη εβδομάδα του Απριλίου 1948 μέχρι τη σκληρή προθεσμία της 14ης Μαΐου, την προηγούμενη ημέρα από την ημερομηνία που είχαν προγραμματίσει οι Βρετανοί για την αποχώρησή τους από τα εδάφη.
Επειτα από διάφορες προτάσεις που τελικώς απορρίφθηκαν, λέει ο Μάρτιν Κράμερ, η διαδικασία της συγγραφής της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας ξεκίνησε στις 24 Απριλίου, όταν ο επερχόμενος υπουργός Δικαιοσύνης Πινχάς Ρόζεν ζήτησε από τον Μορντεχάι Μπέχαμ, έναν 33χρονο δικηγόρο από το Τελ Αβίβ, να αποπειραθεί ένα προσχέδιο. Ο Μπέχαμ ζήτησε βοήθεια από έναν φίλο, τον Χάρι Σόλομον Νταβίντοβιτς, έναν Λιθουανό Εβραίο που στο ενδιάμεσο είχε υπηρετήσει ως ραβίνος στην Αμερική. Ο Νταβίντοβιτς, με πυξίδα την Αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, έκανε τις κατάλληλες τροποποιήσεις και υπέβαλε το προσχέδιο στον Ρόζεν, ο οποίος δυσαρεστήθηκε από το αποτέλεσμα.
Το κείμενο πέρασε στα χέρια του μελλοντικού δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Ζβι Μπέρενσον, ο οποίος αργότερα ισχυρίστηκε ότι είχε συντάξει τη Διακήρυξη ο ίδιος μέσα σε μόλις 48 ώρες, δίχως διόλου να ασχοληθεί με το υποβληθέν προσχέδιο, όπως είπε ο ίδιος, αλλά αμφισβητούν οι ιστορικοί. Ούτε αυτό το κείμενο ικανοποίησε τον Ρόζεν.
Τελικά, στις 12 Μαΐου, το προσχέδιο έφτασε στα χέρια της πενταμελούς επιτροπής, με επικεφαλής τον Μόσε Σάρετ, πρώτο υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ, ο οποίος ξενύχτησε γράφοντας και σβήνοντας το κείμενο που είχε υποβληθεί στην επιτροπή του, αφηγείται ο Μάρτιν Κράμερ.
Την επομένη, 13 Μαΐου, παρουσίασε την εκδοχή του στην επιτροπή, όπου συνάντησε διαφωνίες. Ετσι, ο Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν, ο πρώτος πρωθυπουργός της χώρας, κλείστηκε στο γραφείο του και μέσα σε δέκα λεπτά, όπως λένε οι ιστορικοί, μείωσε τη Διακήρυξη και πρόσθεσε κρίσιμα στοιχεία.
Μέσα σε αυτές τις εβδομάδες, οι συγγραφείς της Διακήρυξης έγραφαν και έσβηναν, με τον καθένα να έχει επιφορτιστεί με τη συγγραφή των στοιχείων που γνώριζαν: ο Μπεχάμ ασχολήθηκε με τα θρησκευτικά στοιχεία. Ο Μπέρενσον, ένας άνθρωπος με πολύ φιλελεύθερες τάσεις, έδωσε χώρο στα ατομικά δικαιώματα. Ο Σάρετ και ο Μπεν-Γκουριόν ασχολούνταν με τη θεμελίωση της νομιμότητας του κράτους.
Στις 14 Μαΐου, τελικά, ο Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν παρουσίασε το προσχέδιο ως τετελεσμένο γεγονός στο Λαϊκό Συμβούλιο. Ο Μπεν-Γκουριόν, προκειμένου να γίνει αποδεκτό το κείμενο καθώς ο χρόνος πίεζε, δήλωνε επανειλημμένως ότι ήταν απλώς μια Διακήρυξη Ανεξαρτησίας, όχι το σύνταγμα της χώρας. Τα μέλη της Επιτροπής συμφώνησαν να προχωρήσουν σε ενδεχόμενες τροποποιήσεις σε δεύτερο χρόνο.
Απαντες έσπευσαν στο Μουσείο Τέχνης του Τελ Αβίβ, όπου ο πρώτος πρωθυπουργός του νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ ανέγνωσε το κείμενο ενώπιον του έθνους και του υπόλοιπου κόσμου.
Οπως λέει ο Μάρτιν Κράμερ: Ούτε μια λέξη έχει αλλάξει από τότε.
Μια ιστορία γεμάτη πολέμους…
Το Ισραήλ, από ιδρύσεώς του κι εντεύθεν, δεν σταμάτησε στιγμή να πολεμά και να πολεμάται· στην πραγματικότητα, βρισκόταν σε πόλεμο προτού καν ιδρυθεί το κράτος, αλλά και όσο οι ιδρυτές του διακήρυτταν την ανεξαρτησία του.
Ηδη από τον Νοέμβριο του 1947, και έως τον Ιανουάριο του 1949, ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος συντάρασσε τα εδάφη που προορίζονταν να γίνουν το Κράτος του Ισραήλ. Η περίοδος αυτή έχει ονομαστεί πόλεμος της ανεξαρτησίας και τα αντιμαχόμενα μέρη ήταν, αφενός, οι ισραηλινές δυνάμεις και, αφετέρου, ο αραβικός συνασπισμός Αιγύπτου, Συρίας, Ιορδανίας, Ιράκ, Σαουδικής Αραβίας και Λιβάνου.
Οι συνομιλίες περί ανακωχής, όπως γράφει το CNN, έδωσαν στο Ισραήλ το 75% της Παλαιστίνης. Περισσότεροι από 600.000 Αραβες διέφυγαν από το Ισραήλ ως πρόσφυγες σε γειτονικές χώρες. Η Αίγυπτος είχε κρατήσει υπό τον έλεγχό της τη Γάζα.
Περίπου 20 χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του 1967, καταγράφηκε αυτό που έμεινε στην ιστορία ως Πόλεμος των Εξι Ημερών, 5-10 Ιουνίου 1967. Το Ισραήλ έπληξε, με δική του πρωτοβουλία, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και τη Συρία, κατέλαβε τη χερσόνησο του Σινά, τη Λωρίδα της Γάζας, τη Δυτική Οχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ και τα Υψίπεδα του Γκολάν, αυξάνοντας έτι περαιτέρω τα εδάφη του.
Η Αίγυπτος, όμως, όπως εξάλλου και το Ισραήλ, δεν θα υποχωρούσε. Από τον Ιούλιο του 1967 έως τον Αύγουστο του 1970, σημειώθηκε κλιμάκωση μεταξύ των δύο χωρών στη Διώρυγα του Σουέζ. Η Αίγυπτος κατέγραψε νίκη, αποδιώχνοντας τα ισραηλινά στρατεύματα από το Σουέζ και οι δύο χώρες συμφώνησαν τρίμηνη ανακωχή και διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των ΗΠΑ.
Το 1973, σειρά είχε ο Πόλεμος στο Γιομ Κιπούρ, όπως θησαυρίζει το CNN. Από τις 6 έως τις 22 Οκτωβρίου, Αίγυπτος και Συρία –με στρατιωτική βοήθεια από Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ, Λιβύη, Αλγερία, Τυνησία, Σουδάν, Μαρόκο και Ιορδανία– προχώρησαν σε αεροπορικές επιδρομές κατά ισραηλινών στόχων στη Διώρυγα του Σουέζ και τα Υψίπεδα του Γκολάν, σε μια προσπάθεια ανάκτησης των εδαφών που είχαν χαθεί το 1967.
Η διαμάχη μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου επιλύθηκε επί προεδρίας Τζίμι Κάρτερ, με τις περίφημες Συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ, στις 18 Σεπτεμβρίου 1978, όπου ο Αιγύπτιος πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μεναχέμ Μπέγκιν, που ανακηρύχθηκαν από κοινού νικητές του Νομπέλ Ειρήνης του 1978, κατέληξαν στην επίσημη αναγνώριση του Ισραήλ από την Αίγυπτο και στη δημιουργία εκλεγμένης κυβέρνησης στη Δυτική Οχθη, απ’ όπου το Ισραήλ δεν θα αποχωρούσε, και τη Γάζα.
Πέντε χρόνια αργότερα, το Ισραήλ εισβάλλει στα νότια του Λιβάνου, καθώς η PLO (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης) επιτέθηκε σε λεωφορείο στα βόρεια της χώρας, με τις δυνάμεις του Ισραήλ να απωθούν τους μαχητές μακριά από τα σύνορα. Τα ισραηλινά στρατεύματα, που ονομάζονται Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις, κατέλαβαν μέρος του νοτίου Λιβάνου. Ο ΟΗΕ είχε προβεί σε διαμαρτυρία και το Ισραήλ αναγκάστηκε σε υποχώρηση, δημιουργώντας ωστόσο τη λεγόμενη «ζώνη ασφαλείας» στην ίδια περιοχή, η οποία θα ελεγχόταν από τον στρατό του νοτίου Λιβάνου.
Το Ισραήλ, ωστόσο, επιτέθηκε εκ νέου στον Λίβανο, εισβάλλοντας και πάλι στα εδάφη του, με αφορμή τις ενέργειες της PLO, βομβαρδίζοντας τη δυτική Βηρυτό και σκοτώνοντας 300 αμάχους, τον Ιούλιο του 1981. Εγιναν προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός, αλλά, έναν χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 1982, 60.000 Ισραηλινοί στρατιώτες, έπειτα από απόπειρα δολοφονίας του Ισραηλινού πρέσβη στη Βρετανία, εισβάλλουν στον Λίβανο. Οπως λέει το CNN, ο υποστηριζόμενος από το Ισραήλ εκλεγμένος πρόεδρος του Λιβάνου, Μπασίρ Γκεμαγιέλ, δολοφονείται στις 14 Σεπτεμβρίου, λίγο πριν από την ορκωμοσία του. Ηταν η πρώτη φορά που εμφανίστηκε η Χεζμπολάχ, χρηματοδοτούμενη από το Ιράν, κατά τα πρότυπα των Φρουρών της Επανάστασης, και με την υποστήριξη της Συρίας.
Και έρχεται η σειρά της παλαιστινιακής Ιντιφάντα (εξέγερση). Τον Δεκέμβριο του 1987, η εξέγερση των Παλαιστινίων είχε στόχο την ισραηλινή κυριαρχία στη Δυτική Οχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Η εξέγερση, που είχε αρχίσει με μικρής κλίμακας διαδηλώσεις, κατέληξε με εκατοντάδες Παλαιστινίους νεκρούς. Η Ιντιφάντα διήρκεσε έως το 1993, όταν το Ισραήλ και η PLO υπέγραψαν τις Συμφωνίες του Οσλο που οδήγησαν στην αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από το μεγαλύτερο μέρος της Γάζας το 1994. Η συμφωνία προέβλεπε αυτοδιοίκηση υπό την Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή.
Τον Σεπτέμβριο του 2000, η ιστορία κατέγραψε τη δεύτερη Ιντιφάντα, για τους ίδιους λόγους. Αφορμή, η επίσκεψη του Ισραηλινού ηγέτη Αριέλ Σαρόν στο ιερό τόπο του Αλ-Ακσα, που αποτελεί σημείο τριβής μουσουλμάνων και Εβραίων. Η βία που ξέσπασε κράτησε για πέντε ολόκληρα χρόνια, με ταραχές, επιθέσεις με πολυβόλα, όλμους και αποστολές αυτοκτονίας. Σε αυτή την πενταετία έχασαν τη ζωή τους σχεδόν 3.000 Παλαιστίνιοι και σχεδόν 1.000 Ισραηλινοί. Στις 11 Σεπτεμβρίου 2005, μετά τις ειρηνευτικές συνομιλίες στην Αίγυπτο, η ισραηλινή σημαία κατέβηκε από τη Γάζα, σηματοδοτώντας το τέλος 38 ετών ισραηλινής κατοχής του παλαιστινιακού εδάφους. Οι Παλαιστίνιοι λένε ότι το Ισραήλ διατηρεί τον έλεγχο της Γάζας διά ξηράς, θαλάσσης και αέρος, κάτι που η ισραηλινή πλευρά υποστηρίζει ότι είναι αναγκαίος για την ασφάλεια της χώρας.
Την επόμενη χρονιά, το 2006, έγινε… εξαγωγή των εχθροπραξιών μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης στον Λίβανο και τη Χεζμπολάχ. Η κατάπαυση του πυρός με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ τέθηκε σε ισχύ στις 14 Αυγούστου 2006.
Τον Δεκέμβριο του 2008, σημειώνονται νέες εχθροπραξίες μεταξύ των ισραηλινών δυνάμεων και της Χαμάς στη Γάζα, στην επιχείρηση που έμεινε γνωστή ως «Cast Lead» (Χυτός Σίδηρος). Την Πρωτοχρονιά του 2009, οι Ισραηλινοί σκοτώνουν σε αεροπορική επιδρομή τον ηγέτη της Χαμάς, Νιζάρ Ραγιάν, στο σπίτι του. Στις 3 Ιανουαρίου 2009, το Ισραήλ εξαπέλυσε χερσαία επίθεση στη Γάζα, επιστρατεύοντας δεκάδες χιλιάδες εφέδρους, όπως γράφει το CNN. Εκπρόσωποι Ισραήλ και Χαμάς συναντήθηκαν στο Κάιρο της Αιγύπτου στις 8 Ιανουαρίου για συνομιλίες. Τα ισραηλινά στρατεύματα ολοκλήρωσαν την αποχώρησή τους από τη Γάζα στις 21 Ιανουαρίου 2009.
Οι διαμάχη με τη Χαμάς αναβιώνει τον Νοέμβριο του 2012, με την επιχείρηση «Αμυντικός Πυλώνας», ως απάντηση στις ρουκέτες που εξαπέλυαν οι Παλαιστίνιοι από τη Γάζα. Μεταξύ των νεκρών της παλαιστινιακής πλευράς ήταν ο Αχμέντ Τζαμπρί, επικεφαλής των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Χαμάς. Στις 21 Νοεμβρίου συμφωνήθηκε κατάπαυση του πυρός, ενώ είχαν σκοτωθεί 163 Παλαιστίνιοι και περισσότεροι από 1.000 τραυματίστηκαν, ενώ οι Ισραηλινοί, στις τουλάχιστον 1.500 αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα, είχαν έξι νεκρούς και τουλάχιστον 200 τραυματίες.
Δύο χρόνια μετά, το 2014, το Ισραήλ επιτέθηκε σε στόχους της Χαμάς στη Γάζα στην επιχείρηση «Προστατευτική Αιχμή», με αφορμή την απαγωγή τριών Ισραηλινών εφήβων στη Δυτική Οχθη. Τα πτώματα των εφήβων βρέθηκαν, λίγες ημέρες μετά, στις 30 Ιουνίου, στη Δυτική Οχθη. Στις 2 Ιουλίου, Παλαιστίνιος έφηβος απήχθη και σκοτώθηκε. Ηταν η θρυαλλίδα νέου γύρου επιθέσεων με ρουκέτες, αεροπορικές επιδρομές και στρατεύματα στη Γάζα.
Οι εχθροπραξίες δεν έχουν σταματήσει. Το Ισραήλ και η Παλαιστίνη έχουν στην… ημερήσια διάταξή τους τις ρουκέτες και τις επιδρομές. Εξακολουθούν να ζουν εντός ενός άλυτου ζητήματος που μόνον αίμα προκαλεί.
Οπως είπε στην «Κ» ο δημοσιογράφος και μέλος του Δ.Σ. της ισραηλινής Ενωσης Δημοσιογράφων, Χαγκάι Ματάρ, «είναι κομμάτι της πραγματικότητας, στην οποία, κατά το μάλλον ή ήττον, είμαστε συνηθισμένοι».
…αλλά και μια ιστορία γεμάτη οικονομικά θαύματα
«Το Ισραήλ έχει απολαύσει περισσότερο από μια δεκαετία αυξανόμενης ευημερίας και σχετικής ειρήνης. Το κατά κεφαλήν εισόδημά του είναι πλέον υψηλότερο από αυτό της Βρετανίας. Η ακμάζουσα τεχνολογική βιομηχανία της χώρας διαθέτει περισσότερα από 70 unicorns (start-up εταιρείες τεχνολογίας αξίας τουλάχιστον 1 δισ. δολαρίων), που είναι περίπου το 10% του παγκόσμιου συνόλου. Τα επιχειρηματικά κεφάλαια εισρέουν στη χώρα». Αυτά έχει γράψει ο Γκίντιον Ράχμαν στους Financial Times.
Μια χώρα δίχως ιδιαίτερους φυσικούς πόρους –είναι χαμηλά στον αντίστοιχο κατάλογο– κατάφερε να ονομαστεί «οικονομικό θαύμα». Κατατάσσεται στην 34η θέση στον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας του 2022, με τους γείτονές της να κατατάσσονται πολύ χαμηλότερα.
Παράλληλα, έχει τη μεγαλύτερη πυκνότητα νεοφυών επιχειρήσεων στον κόσμο. Google, Microsoft και Intel εμπιστεύονται τη χώρα. Υπήρξε περίοδος όπου υπήρχαν περισσότερες εταιρείες εισηγμένες στο NASDAQ από το Ισραήλ παρά από όλη την Ευρώπη μαζί.
Από τις αρχές του νέου αιώνα, η χώρα έχει καταστεί πρωτοπόρος στην καινοτομία. Κι όλα αυτά, εν μέσω ρουκετών, επιδρομών, αστάθειας και αίματος στην ευρύτερη περιοχή.
Οι συγγραφείς Νταν Σένορ και Σολ Σίνγκερ, στο βιβλίο τους «The Start-Up Nation», αναφέρουν: «Google, Cisco, Microsoft, Intel, eBay… η λίστα συνεχίζεται. Το καλύτερα κρυμμένο μυστικό είναι ότι όλοι ζούμε και πεθαίνουμε από τη δουλειά των ισραηλινών μας ομάδων».
Πώς τα κατάφερε; Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, το 2017, υπέδειξε ότι το Ισραήλ δαπανά περισσότερα χρήματα για έρευνα και ανάπτυξη ως ποσοστό της οικονομίας του από οποιαδήποτε άλλη χώρα και ηγείται στις επενδύσεις ανά άτομο.
Οι ως άνω συγγραφείς από πλευράς τους, όπως αναφέρει ο Τζέισον Μπένεντικτ από το Regent University, επικεντρώνουν στον τρόπο με τον οποίο η ιστορία, οι δοκιμασίες, η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία –όπου οι νέοι βιώνουν έντονες καταστάσεις όπου πρέπει να συνηθίσουν την ομαδική εργασία, να αναπτύξουν διαύγεια, ωριμότητα και κρίση–, οι μετανάστες που είναι οι εξ ορισμού διατεθειμένοι να ρισκάρουν στον νέο τόπο και η… εχθρική γειτονιά έχουν δημιουργήσει κουλτούρα επιχειρηματικότητας. Αυτή η κουλτούρα παρατηρείται σε χαρακτηριστικά όπως η ανθεκτικότητα, η ισότητα, η διάθεση για ρίσκο και η ανάγκη να αμφισβητηθεί το status quo και να βρεθεί ένας καλύτερος τρόπος – και η Chutzpah, που στα γίντις μεταφράζεται ελεύθερα ως «ποτέ μην παίρνεις το “όχι” για απάντηση». Οι Ισραηλινοί έχουν μάθει να διεκδικούν με μαχητικό τρόπο, είτε πρόκειται για τον διοικητή τους στον στρατό είτε για τον διευθυντή στην εταιρεία τους. Τους επιτρέπεται να αποτυγχάνουν, όπως αναφέρει το βιβλίο, αλλά να μαθαίνουν ταυτόχρονα από τις αποτυχίες τους.
Ασφαλώς, υπάρχουν και οι αδυναμίες, που εδράζονται στα… οικονομικά πειράματα των δεκαετιών του ’70 και του ’80, με την οικονομική ύφεση που ονομάστηκε «χαμένη δεκαετία». Επιπλέον, όπως αναφέρει το ίδιο βιβλίο, σημαντικά τμήματα της κοινωνίας, όπως οι Χασιδίμ και οι Αραβες Ισραηλινοί –κοινότητες που εξαιρούνται από την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία–, έχουν υψηλή ανεργία και χαμηλά εισοδήματα.
Και σήμερα;
Κι όμως… Παρά το οικονομικό θαύμα της χώρας και τα πάμπολλα Νομπέλ σε διάφορα επιστημονικά πεδία· παρά τις πολιτικές προσωπικότητες όπως ο Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν, η Γκόλντα Μέιρ, ο Γιτζάκ Ράμπιν, ο Σιμόν Πέρες· παρά τους συγγραφείς και διανοουμένους όπως ο νομπελίστας της Λογοτεχνίας Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν, ο Αμος Οζ, ο Νταβίντ Γκροσμάν, ο Αβραάμ Γεοσούα και ο νεότερος και τόσο σπουδαίος Ετγκαρ Κέρετ, το Ισραήλ, στα 75 του χρόνια, γιορτάζει διχασμένο και μεταιχμιακό.
«Το Ισραήλ γίνεται 75 αυτή την εβδομάδα: οι τελετουργικοί εορτασμοί πατριωτικής αλληλεγγύης είναι, φέτος, ασυνήθιστα νευρικοί και εξ ανάγκης. Η χώρα βρίσκεται σε έναν κλιμακούμενο πολιτισμικό πόλεμο και η γιορτή μοιάζει απλώς με κατάπαυση του πυρός. Οπως οι ΗΠΑ που γιόρτασαν τα 75 τους χρόνια το 1851, αισθάνεται κανείς ότι ένας σαπισμένος συμβιβασμός που επιτεύχθηκε την εποχή της ίδρυσης του κράτους έχει δημιουργήσει, στην πραγματικότητα, δύο κοινωνίες στο Ισραήλ, μία εύλογα φιλελεύθερη και αστική, μία παραδοσιακή και σοβινιστική· η τελευταία έχει εντέλει καταπατήσει την πρώτη με τρόπους που καθιστούν το “ζήσε και άσε τους άλλους να ζήσουν” –άλλοτε δικαιολογούμενο ως ενότητα ενάντια στους ξένους εχθρούς– αφόρητη», γράφει στον New Yorker ο Μπέρναρντ Αβισάι, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και συγγραφέας.
Η χώρα είναι πράγματι διαιρεμένη. Από τα τέλη του περασμένου έτους, άμα τη εκλογή της νέας κυβέρνησης συνασπισμού του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, του μακροβιότερου πρωθυπουργού στην 75χρονη ιστορία της χώρας, χιλιάδες Ισραηλινοί πολίτες είναι στους δρόμους.
Πολλοι εξ αυτών, όπως και αναλυτές, μας έχουν μιλήσει επανειλημμένως για όσα συμβαίνουν, ενώ η «Κ» έχει αναλύσει επί μακρόν την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα.
«Κρύβεται ο φόβος μιας απότομης εμβάθυνσης των διαιρέσεων που υπήρχαν πάντα στο Ισραήλ μεταξύ των Ευρωπαίων Ασκενάζι και των Μιζραχί της Μέσης Ανατολής, μεταξύ της θρησκευτικής Ιερουσαλήμ και του “χαλαρού” Τελ Αβίβ και μεταξύ δεξιών εποίκων και αστών φιλελευθέρων», μεταδίδει το Reuters.
Οπως γράφει το CNN, η χώρα βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου, εν μέσω κρίσης ταυτότητας, συνεχίζοντας να αντιμετωπίζει πανταχού παρούσες εξωτερικές απειλές.
«Η έντονη συζήτηση σχετικά με την κατεύθυνση του Ισραήλ τους τελευταίους μήνες είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα των τρόπων με τους οποίους η αποξένωση μεταξύ διαφορετικών ομάδων και η πόλωση που φουντώνει για χρόνια καθίσταται διαβρωτικός παράγων. Και αποδυναμώνει τους πυλώνες που κρατούν το έθνος μας ενωμένο», ανέφερε ο πρόεδρος του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτζογκ. «Είμαι πεπεισμένος ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη υπαρξιακή απειλή για τον λαό μας από αυτή που προέρχεται από μέσα: η δική μας πόλωση και η μεταξύ μας αποξένωση».
Ταυτόχρονα, οι ειρηνευτικές συνομιλίες με την παλαιστινιακή πλευρά έχουν «παγώσει» μέχρι νεωτέρας, ενώ δεν σταματούν οι εχθροπραξίες από αμφότερες τις πλευρές.
Από την άλλη, όπως έχει γράψει ο Economist, πρόκειται για μιαν αμφιλεγόμενη επέτειο. Οι οικογένειες των στρατιωτικών ζήτησαν από τους υπουργούς να μην επισκέπτονται τα νεκροταφεία και να μην κάνουν τις συνήθεις ομιλίες τους. Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου, του οποίου η κυβέρνηση από τις πρώτες εβδομάδες έχει δείξει τις προθέσεις της, ικέτευσε τους πενθούντες να μην ταλαιπωρήσουν τα μέλη του συνασπισμού του. Δεν τον άκουσαν όλοι: σημειώθηκαν συμπλοκές σε ένα μνημόσυνο στην Μπερ Σεβά, όπου μίλησε ο Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ, ο ακροδεξιός υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας. Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Γιαΐρ Λαπίντ, μποϊκόταρε την επίσημη εκδήλωση για την ημέρα της ανεξαρτησίας.
«Μου αρέσει να φαντάζομαι τον Αλεξίς ντε Τοκβίλ να επισκέπτεται το Ισραήλ: αναρωτιέμαι, όπως έκανε για την Αμερική, τη δεκαετία του 1830, καθώς η κρίση της βρισκόταν σε εξέλιξη, πώς δύο τόσο διαφορετικοί κόσμοι θα μπορούσαν να συνυπάρξουν στην ίδια χώρα», γράφει ο Μπέρναρντ Αβισάι.
Για να «κλείσει» το Time: «Πολλοί ανησυχούν ότι ο Νετανιάχου, ένας κορυφαίος πολιτικός, έχει χάσει τον έλεγχο όχι μόνο της χώρας, αλλά και του κόμματός του, και ότι δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να αποτρέψει μια ακόμα βαθύτερη ρήξη στην ισραηλινή κοινωνία. Αλλοι φοβούνται ότι, αν και δεν υπήρξαν λεηλασίες, η χρήση βίας από την αστυνομία ήταν σχεδόν μηδενική και εκατομμύρια διαδηλωτές διαμαρτυρήθηκαν ειρηνικά, είναι απλώς θέμα χρόνου να καταφύγει κάποιος στη βία. Την τελευταία φορά που το Ισραήλ γνώρισε ρητορική μίσους αυτού του είδους, το 1995, ο πρωθυπουργός Γιτζάκ Ράμπιν δολοφονήθηκε. Θα μπορούσε η ισραηλινή κοινωνία να επιβιώσει από άλλη μία τέτοια ρήξη;».