Eξαιρετικά απαισιόδοξος σχετικά με την προοπτική αναβίωσης της λύσης των δύο κρατών για το Παλαιστινιακό εμφανίζεται ο Μεχράν Καμράβα, καθηγητής Διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο του Georgetown στο Κατάρ. Ο ιρανικής καταγωγής πολιτικός επιστήμονας (η οικογένειά του μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες έναν χρόνο πριν ξεσπάσει η ισλαμική επανάσταση) έχει γράψει τρία βιβλία για το Ιράν τα τελευταία δύο χρόνια. Είναι επίσης ο συγγραφέας του «Qatar: Small State, Big Politics» (Cornell University Press, 2015) και του «The Impossibility of Palestine: History, Geography and the Road Ahead» (Yale University Press, 2016). Στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ», προβαίνει στην εκτίμηση ότι τόσο η Τεχεράνη όσο και η πολιτική ηγεσία της Χαμάς στην Ντόχα αιφνιδιάστηκαν από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, ενώ αναφέρει ότι η πολιτική του Κατάρ στην περιοχή είναι ευθυγραμμισμένη με αυτή των ΗΠΑ.
– Τι ρόλο βλέπετε να παίζει το Κατάρ από τότε που ξέσπασε η κρίση; Πώς θα επηρεαστεί η εξωτερική του πολιτική; Θα συνεχίσει να φιλοξενεί τη Χαμάς στην Ντόχα;
– Το Κατάρ χρησιμοποιεί ομάδες όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα, η Χαμάς και οι Ταλιμπάν ως εργαλεία στην εξωτερική του πολιτική. Για παράδειγμα, όταν οι Αμερικανοί ήθελαν να μιλήσουν με τους Ταλιμπάν, το έκαναν μέσω του Κατάρ. Και βολεύει τους Αμερικανούς να έχουν τη Χαμάς εδώ (στην Ντόχα), γιατί με αυτόν τον τρόπο μπορούν να παρακολουθούν τις κινήσεις της. Το Κατάρ δεν κάνει τίποτα χωρίς τη γνώση και την έγκριση των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Κατάρ δεν υποστηρίζει τη Χαμάς – υποστηρίζει οικονομικά τη Γάζα και χρησιμοποιεί τη Χαμάς εργαλειακά και στρατηγικά για να υποστηρίξει τους στόχους της εξωτερικής του πολιτικής, οι οποίοι είναι στενά ευθυγραμμισμένοι με τους στόχους της αμερικανικής πολιτικής.
– Μπορεί η Ντόχα να παίξει έναν ρόλο πέρα από τις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των ομήρων, ως διαμεσολαβητής μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών;
– Κοιτάξτε, δεν φαίνεται αυτή τη στιγμή ότι οι Ισραηλινοί έχουν καμία διάθεση για διαπραγματεύσεις. Εάν επρόκειτο να κάνουμε ένα άλμα της πίστης και να υποθέσουμε την πιθανότητα λύσης της τρέχουσας σύγκρουσης μέσω διαπραγματεύσεων, τότε το Κατάρ θα μπορούσε να παίξει έναν ρόλο. Αλλά το ερώτημα στη συνέχεια αφορά τον βαθμό στον οποίο η πολιτική ηγεσία της Χαμάς στην Ντόχα ελέγχει τη Χαμάς και τους διοικητές της επί του πεδίου στη Γάζα. Η δική μου αντίληψη είναι ότι η πολιτική ηγεσία της Χαμάς αιφνιδιάστηκε από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Δεν είχε ιδέα ότι αυτό θα συνέβαινε. Δεν είναι ότι μπορεί ο Ισμαήλ Χανίγια (σ.σ.: ο ανώτατος πολιτικός ηγέτης της Χαμάς) απλά να σηκώσει το τηλέφωνο, να καλέσει τους διοικητές στη Γάζα και να τους κάνει να ενεργήσουν με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Η Χαμάς δεν είναι μία ενιαία οντότητα.
Το ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό η πολιτική ηγεσία της Χαμάς στην Ντόχα ελέγχει τους διοικητές της επί του πεδίου στη Γάζα.
– Πόσο έκπληκτη ήταν η Τεχεράνη στις 7 Οκτωβρίου; Πόσο πιθανό είναι να σταθεί στην άκρη και να αφήσει το Ισραήλ να επιδιώξει τον δεδηλωμένο στόχο του να εξαλείψει τη Χαμάς;
– Υπάρχουν τρία πράγματα που πρέπει να έχουμε κατά νουν επ’ αυτού. Πρώτον, σύμφωνα με αναφορές των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, το Ιράν αιφνιδιάστηκε κι αυτό από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Δεύτερον, ο εκπρόσωπος του Ιράν στον ΟΗΕ βγήκε και είπε ότι η χώρα του δεν θα εμπλακεί στον πόλεμο, εκτός αν δεχθούν άμεσα πλήγμα από το Ισραήλ Ιρανοί πολίτες, ιρανικοί στόχοι ή ιρανικά συμφέροντα. Τρίτον, όταν ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών ήρθε στην Ντόχα και συναντήθηκε με τον Ισμαήλ Χανίγια, του είπε ότι η Χαμάς πρέπει να απελευθερώσει ομήρους. Κι αυτό μετατράπηκε σε υπόμνημα εντός του υπουργείου Εξωτερικών του Ιράν, καθιστώντας το επίσημη θέση της χώρας. Αν δεν ήταν αυτή η θέση του Ιράν, οι Καταριανοί δεν θα είχαν επιτρέψει τη συνάντηση με τον Χανίγια.
– Μπορεί η ομαλοποίηση Ισραήλ – Αράβων να επιβιώσει από έναν παρατεταμένο χερσαίο πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς; Θα εξαρτηθεί η απάντηση από το πόσο φοβούνται οι Σαουδάραβες και οι Ισραηλινοί για το Ιράν;
– Δεν ξέρω αν υπάρχει κάποιου είδους σύνδεση μεταξύ της ομαλοποίησης των σχέσεων του Ισραήλ με τις αραβικές χώρες και του παράγοντα του Ιράν στον πόλεμο στη Γάζα. Νομίζω ότι πρόκειται για χωριστά ζητήματα. Ηδη έχουμε δει ότι ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (σ.σ.: ο de facto ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας) απηύθυνε κάλεσμα για λύση δύο κρατών και επιστροφή στα σύνορα του 1967 στο Παλαιστινιακό. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με το Ιράν. Πρόκειται για τους υπολογισμούς του ίδιου του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης. Πρέπει να περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα επί του πεδίου. Εάν οι Παλαιστίνιοι συνεχίσουν να σκοτώνονται σε ισραηλινές επιδρομές με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, κανένας Αραβας ηγέτης δεν θα μπορέσει να διατηρήσει στενές σχέσεις με το Ισραήλ.
– Ο ίδιος ο πρόεδρος Μπάιντεν επανέλαβε την υποστήριξή του για μια λύση δύο κρατών για το Παλαιστινιακό. Υπάρχει κάποιο ρεαλιστικό σενάριο αναβίωσής του;
– Με κανέναν τρόπο. Η λύση των δύο κρατών είναι νεκρή ήδη από την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα και την αποτυχία των Συμφωνιών του Οσλο. Εχει πεθάνει εδώ και είκοσι χρόνια και δεν υπάρχει πιθανότητα να αναβιώσει. Η Παλαιστίνη έχει διαμελιστεί συστηματικά αυτή την περίοδο και δεν υπάρχει καμία ρεαλιστική περίσταση υπό την οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει μια λύση δύο κρατών.
Οι εύθραυστες Συμφωνίες του Αβραάμ
– Eχει αναδείξει η νέα κρίση τα όρια της προσέγγισης που οδήγησε στις Συμφωνίες του Αβραάμ και που διέπει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ, βάσει της οποίας το Παλαιστινιακό είχε αφεθεί στην άκρη;
– Eτσι φαίνεται, αν και μέχρι τώρα υπάρχει σιωπή από την ηγεσία των Εμιράτων και του Μπαχρέιν – και η πολιτική ατμόσφαιρα σ’ αυτές τις χώρες είναι τόσο αποπνικτική, που ο εγχώριος πληθυσμός δεν έχει ακόμη τολμήσει να εκφράσει την ευρεία αλληλεγγύη του στους Παλαιστινίους και τη δυσαρέσκειά του με τις Συμφωνίες του Αβραάμ. Πρέπει να περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα τις επόμενες ημέρες.