Ενας αμφιλεγόμενος πρόεδρος, ο οποίος διευθύνει πετρελαϊκή εταιρεία και κλήθηκε να σφυρίξει τη λήξη των ορυκτών καυσίμων, η προβληματική διατύπωση όσον αφορά τα ορυκτά καύσιμα σε ένα κείμενο συμφωνίας που συνήφθη στο «και πέντε» και μια γενικευμένη δημιουργική ασάφεια σε επίπεδο δεσμεύσεων συνθέτουν τον απολογισμό της συνόδου του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (COP28). Οι παρατηρητές διχάζονται. Αλλοι προτιμούν να βλέπουν τα θετικά, άλλοι μόνο τα αρνητικά: ιστορική συμφωνία λένε οι μεν, φιάσκο οι δε.
Δύο εβδομάδες διήρκεσε η πρόσφατη COP28 στο Ντουμπάι και τελικά η συμφωνία επετεύχθη λίγο μετά την επίσημη λήξη των εργασιών. Μεταξύ άλλων εκτός από μια πρώτη αποτίμηση για το πού βρισκόμαστε μετά τη Συμφωνία του Παρισιού, προβλέπονται τα εξής μέτρα: ταμείο στήριξης των πλέον ευάλωτων χωρών από την κλιματική αλλαγή, ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προσαρμογή όλων των πτυχών της κοινωνικής ζωής στην αύξηση της θερμοκρασίας, απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.
Η μετάβαση
Το πρώτο σχέδιο απόφασης, που μιλούσε αορίστως για μείωση παραγωγής των ορυκτών καυσίμων, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και απορρίφθηκε γρήγορα. «Δεν πρόκειται να υπογράψουμε τη θανατική μας καταδίκη», διακήρυξε ο Σέντρικ Σούστερ, επικεφαλής της Συμμαχίας Μικρών Νησιωτικών Χωρών. Το αποτέλεσμα ήταν να κατατεθεί και δεύτερη εκδοχή του. Σε αυτήν υπήρχε η ιστορική μεν, δειλή δε, αναφορά σε «μετάβαση μακριά από τα» (transition away from) ορυκτά καύσιμα αντί της θαρραλέας διατύπωσης περί «εγκατάλειψης» (phase out) που διεκδικούσαν οι πιο πράσινες χώρες. Το κείμενο δεν είναι δεσμευτικό. Καμία χώρα δεν υποχρεούται να εφαρμόσει την απόφαση. Οι οιωνοί ήταν εξαρχής δυσμενείς. Ο 50χρονος πρόεδρος της COP28, Σουλτάν αλ Τζαμπέρ, επικεφαλής της πλέον επιτυχημένης πετρελαϊκής επιχείρησης του κόσμου, αμφισβήτησε ανοιχτά κατά πόσον τα ορυκτά καύσιμα ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με το BBC, στόχος του ήταν να συνάψει όσο το δυνατόν περισσότερες ενεργειακές συμφωνίες στη διάρκεια της συνόδου. Πόσο ρεαλιστικό θα ήταν λοιπόν να αναμένει κανείς μια τολμηρή απόφαση στο ζήτημα των ορυκτών καυσίμων;
Ταμείο για τους ευάλωτους
Με το «καλημέρα» κατά την έναρξη της συνόδου ήρθε η πρώτη αισιόδοξη νότα: οι συμμετέχουσες χώρες υπέγραψαν τη συγκρότηση ενός ταμείου ύψους περίπου 700 εκατ. δολαρίων για την παροχή βοήθειας προς τις ευάλωτες χώρες προκειμένου να αντιμετωπίσουν το κόστος της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο οι πραγματικές ανάγκες των χωρών αυτών ανέρχονται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. Το χρηματοδοτικό εργαλείο βρισκόταν επί μακρόν στη λίστα ευχών των αναπτυσσόμενων χωρών, που πλήττονται από πλημμύρες, ξηρασίες, τυφώνες κ.λπ.
Ανανεώσιμες
Τα κράτη καλούνται να υπερτριπλασιάσουν την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ έως το 2030, ενώ στο ίδιο διάστημα θα πρέπει να διπλασιάσουν την ενεργειακή τους αποδοτικότητα. Στις εναλλακτικές λύσεις για τη μείωση των εκπομπών ρύπων υπάρχει μνεία και στην πυρηνική ενέργεια.
Το γεγονός ότι δεν υπήρξε συγκεκριμένη δέσμευση για τα ορυκτά καύσιμα δείχνει πόσο σθεναρά εργάστηκε το λόμπι του «μαύρου χρυσού» και του φυσικού αερίου.
Στόχοι χωρίς αριθμούς
Τα κράτη καλούνται να προσαρμοστούν μελλοντικά στις νέες προδιαγραφές που επιτάσσει η κλιματική αλλαγή σε διάφορους τομείς, από την αγροτική παραγωγή έως την υγειονομική περίθαλψη. Η πρόκληση είναι ότι σε αυτούς τους τομείς δεν υπάρχουν μετρήσιμα μεγέθη ώστε να μπορεί κανείς να πάρει μέτρα με συγκεκριμένους στόχους.
Κυνηγώντας ρύπους
Φιλοδοξία των συνέδρων στο Ντουμπάι ήταν μια πρώτη αποτίμηση της εφαρμογής της Συμφωνίας του Παρισιού. Το συμπέρασμα είναι πως αν οι χώρες υλοποιήσουν όλες τις υφιστάμενες υποχρεώσεις τους, η θερμοκρασία του πλανήτη θα φρενάρει σε μια αύξηση από 2,1-2,8 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Πριν από το Παρίσι κάποια μοντέλα έκαναν λόγο για έως και 4 βαθμούς Κελσίου αύξηση. Για να αναστραφεί περαιτέρω η υπερθέρμανση απαιτείται μια ταχεία μείωση των εκπομπών ρύπων κατά 43% έως το 2030 και 60% έως το 2035 σε σχέση με τα επίπεδα του 2019. Εως το 2050 θα πρέπει να έχουν μηδενιστεί οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ο Αλ Τζαμπέρ επέμεινε ότι η συγκράτηση της αύξησης στον 1,5 βαθμό Κελσίου για τη θερμοκρασία του πλανήτη είναι ο «Πολικός Αστέρας» του. Οι επιστήμονες όμως εξήγησαν ότι η Γη πλησιάζει ταχύτατα προς το κρίσιμο αυτό κατώφλι και πως είναι μάλλον ουτοπικό να συζητάμε ακόμη για τον μαγικό αριθμό «1,5». «Αναπαύσου εν ειρήνη 1,5», σχολίασε το VOX.
Τα λόμπι
«Η απόφαση της COP28 να αναγνωρίσει ότι η κλιματική κρίση είναι τελικά στον πυρήνα της μία κρίση ορυκτών καυσίμων είναι ένα σημαντικό ορόσημο. Είναι όμως το απολύτως ελάχιστο που χρειαζόμαστε και έχει αργήσει δραματικά. Η επιρροή των “πετροκρατών” είναι ακόμη έκδηλη στα ημίμετρα και στις αμφισημίες που συμπεριελήφθησαν στο τελικό κείμενο», σχολίασε ο πρώην αντιπρόεδρος και περιβαλλοντολόγος Αλ Γκορ.
Στον τελικό απολογισμό για τους χαμένους και τους ηττημένους της COP28 θα μπορούσε λοιπόν να πει κανείς με βεβαιότητα ότι οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες με επικεφαλής της Σαουδική Αραβία και ο πρόεδρος Αλ Τζαμπέρ βγήκαν ενισχυμένοι από τη σύνοδο.
Το γεγονός ότι δεν υπήρξε καμία συγκεκριμένη δέσμευση στον τομέα των ορυκτών καυσίμων ενώ ταυτόχρονα η επίτευξη συμφωνίας καταχειροκροτήθηκε από τους 80.000 συνέδρους ως αποθέωση της τέχνης του εφικτού, δείχνει πόσο σθεναρά εργάστηκε στο Ντουμπάι το λόμπι του «μαύρου χρυσού» και του φυσικού αερίου.
Εξίσου δικαιωμένη θα πρέπει να αισθάνεται η παγκόσμια βιομηχανία βόειου κρέατος: παρόλο που οι αγελάδες ευθύνονται για τις μεγαλύτερες εκπομπές μεθανίου, το ζήτημα της αλλαγής δίαιτας δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τις εργασίες της συνόδου.
Από την άλλη, ηττημένοι επέστρεψαν από την COP28 οι επιστήμονες, οι μικρές νησιωτικές χώρες και η νέα γενιά, σύμφωνα με τον σχετικό απολογισμό της εφημερίδας «Γκάρντιαν». Οι νέοι ζουν πιθανότατα φέτος μία από τις πιο δροσερές χρονιές της ζωής τους.