Το πρόβλημα της ακριβής στέγης δεν είναι, προφανώς, μόνο ελληνικό. «Το μέσο ενοίκιο στην πόλη μας το 2014 ήταν στα 700 ευρώ και σήμερα είναι στα 1.000», αναφέρει στην «Κ» μέσω βιντεοκλήσης ο Εντουάρντ Καμπρέ Ρομάν, υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων του Barcelona Housing Department.
O δήμος της Βαρκελώνης αποφάσισε το 2016 να αναλάβει δράση ώστε να προσφέρει στεγαστικές λύσεις στους κατοίκους του. «Για πολλές δεκαετίες, σε εθνικό επίπεδο, υποστηρίχθηκε η απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας, ταυτόχρονα το κράτος υποστήριζε οικονομικά κατασκευές, οι οποίες εν συνεχεία πωλούντο σε χαμηλές τιμές, αυτό ήταν το πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας», περιγράφει ο ίδιος, «τα σπίτια μεταπωλούντο σε καλές τιμές για 20 χρόνια, μετά όμως οι ιδιοκτήτες είχαν το δικαίωμα να τα δώσουν στις εμπορικές τιμές».
Από εκείνη την εποχή έχουν απομείνει ως πάλαι ποτέ κοινωνικές κατοικίες μόνο 2% του συνόλου των κατοικιών. Το δεκαετές πρόγραμμα που εκπονεί τώρα η Βαρκελώνη έχει διαφορετική προσέγγιση, δίνει έμφαση στην ενοικίαση σπιτιών σε προσιτές τιμές και στην παροχή γης σε μοντέλα συνεργατικής κατοικίας.
Φθηνότερες κατοικίες
«Εχουμε καταφέρει να προσφέρουμε σε τιμές κάτω της αγοράς 11.500 κατοικίες». Αυτές δίνονται σε άτομα ή οικογένειες που έχουν περιορισμένη οικονομική δυνατότητα (σ.σ. έως 50.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα και έως 60.000 ευρώ ετήσιο οικογενειακό εισόδημα) έναντι 500 έως 700 ευρώ και σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες (άστεγους, θύματα οικογενειακής βίας και πρόσφυγες) με μηδενικό ή έως 200 ευρώ αντίτιμο. «Η πρώτη κατηγορία μπορεί να μείνει για όσο χρονικό διάστημα δεν είναι σε θέση να πληρώσει 1.000 ευρώ ενοίκιο, ακόμα και για όλη τους τη ζωή, η δεύτερη έχει έναν περιορισμό δύο ετών».
Τα εν λόγω σπίτια ανήκουν στη μεγαλύτερη πλειονότητά τους, περίπου 10.000, στον δήμο, ενώ τα υπόλοιπα είναι σπίτια ιδιωτών, «τα οποία έχουν ανακαινίσει με δική μας οικονομική υποστήριξη και έως εκ τούτου έχουν την υποχρέωση να νοικιάζουν σε χαμηλές τιμές». Το ποσοστό του πληθυσμού που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις τιμές της αγοράς ακινήτων είναι περίπου 75% του συνόλου. «Ως εκ τούτου, ξέρω ότι πολλοί είναι ακόμα δυσαρεστημένοι», λέει με νόημα ο κ. Ρομάν.
«Παράλληλα, υλοποιούμε προγράμματα μόνο για νέους ή για ηλικιωμένους, ενώ στηρίζουμε και συνεργατικά πρότζεκτ (σ.σ. κατοικίες όπου η διαχείριση από τους ενοίκους θα είναι κοινή ή θα κατοικηθούν από ομάδες με κοινή κουλτούρα)· ως δήμος τούς παραχωρούμε γη για 75 έως 99 χρόνια, ώστε να χτίσουν τα συγκροτήματά τους». Εως τώρα έχουν πραγματοποιηθεί έξι τέτοια πρότζεκτ, ενώ υπό κατασκευήν βρίσκονται άλλα 22.
Ο ρόλος του Airbnb
Οι τιμές στην πόλη της Βαρκελώνης και σε άλλες μεγάλες ισπανικές πόλεις δεν ήταν τέτοιες πριν από την άνθηση της βραχυχρόνιας μίσθωσης. «Το 2017 τα νόμιμα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης ήταν 9.500 και τα παράνομα ήταν 8.000», αναφέρει ενδεικτικά μία από τις ρίζες του «κακού». Το 2017 ψηφίστηκε μια νέα νομοθεσία για τον έλεγχο της βραχυχρόνιας μίσθωσης. «Η ενοικίαση έγινε εφικτή μόνο με τη σχετική άδεια, έχουμε πάψει να δίνουμε άδειες στο κέντρο της πόλης παρά μόνο στα προάστια», περιγράφει, «ταυτόχρονα έχουμε επανδρώσει κλιμάκια που κάνουν ελέγχους σε σπίτια, για τα οποία υπάρχει η υποψία ότι νοικιάζονται βραχύχρονα χωρίς άδεια». Και μόνο η απειλή επιβολής του σχετικού προστίμου, σύμφωνα με τον κ. Ρομάν, αρκεί για να «συνετιστούν» οι ιδιοκτήτες. Σήμερα, τα νόμιμα Airbnb κυμαίνονται από 9 έως 10.000. «Επόμενος στόχος μας είναι οι μισθώσεις σε μη Ισπανούς για λιγότερο από ένα χρόνο», επισημαίνει. Οι digital nomads έχουν προκαλέσει πονοκέφαλο στον κ. Ρομάν.
«Δεν έχουμε στοιχεία, καθώς η μίσθωση γίνεται βάσει της εθνικής και όχι της τοπικής νομοθεσίας», διευκρινίζει, «δεν υπάρχει κανένα “ταβάνι” σε αυτά τα μισθώματα, κάτι που προκαλεί αναταράξεις στην αγορά».
Συνεργασία με ιδιώτες
Τη δεδομένη στιγμή γίνεται σε εθνικό επίπεδο συζήτηση για το πώς θα ρυθμιστεί η αγορά κατοικίας στην Ισπανία. «Είμαστε πεπεισμένοι ότι πρέπει να αξιοποιούμε όλα τα εργαλεία και να προσφέρουμε εναλλακτικές στους πολίτες ανάλογα με τις ανάγκες τους», τονίζει. «Εμείς σχεδιάζουμε να ιδρύσουμε έναν οργανισμό, στον οποίο να κατέχουμε το 50% και το άλλο 50% ιδιώτες επενδυτές, μέσω του οποίου θα προσφέρουμε σπίτια σε προσιτές τιμές», καταλήγει, «το κέρδος για τους επενδυτές δεν θα είναι, βέβαια, μεγάλο, αλλά θα είναι σταθερό και εγγυημένο».