Ενθαρρυντικά μηνύματα για την ύπαρξη ενός πολυμεταλλικού κοιτάσματος με περιεκτικότητα κρίσιμων πρώτων υλών για την ενεργειακή μετάβαση στέλνουν οι πρώτες ερευνητικές γεωτρήσεις στην περιοχή των Μολάων της αυστραλέζικης εταιρείας Rockfire, εξέλιξη που ενισχύσει τις προσπάθειες της Ελλάδας να προσελκύσει επενδύσεις στον κρίσιμο κλάδο για τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης και την απεξάρτησή της από την Κίνα. H αυστραλέζικη εταιρεία ήταν η μοναδική που κατέθεσε δεσμευτική οικονομική προσφορά στον διεθνή διαγωνισμό για την εκμίσθωση του δημόσιου μεταλλευτικού χώρου των Μολάων, που προκήρυξε το ΥΠΕΝ το 2021. Η Rockfire είχε τότε χαρακτηρίσει το project πολύ σημαντικό για την ίδια, καθώς σκοπεύει να αξιοποιήσει την Ελλάδα ως εφαλτήριο για επέκταση των δραστηριοτήτων της στην Ευρώπη.
Το 2023, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ερευνητικών γεωτρήσεων για να επιβεβαιώσει τις ενδείξεις κοιτασματολογικών μελετών που είχε πραγματοποιήσει το ΙΓΜΕ τη δεκαετία του 1980 για την ύπαρξη κοιτάσματος ψευδαργύρου. Τα αποτελέσματα των πρώτων ερευνητικών γεωτρήσεων ενθουσίασαν τους Αυστραλούς, αφού αποκάλυψαν ότι το υπέδαφος των Μολάων δεν κρύβει μόνο ψευδάργυρο και μόλυβδο, μέταλλα με πολλές εφαρμογές στη βιομηχανία, αλλά και ποσότητες γερμανίου. Το ασημόλευκο μέταλλο συγκαταλέγεται στον κατάλογο των κρίσιμων πρώτων υλών για την ενεργειακή μετάβαση για τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, η οποία εξαρτάται σε ποσοστό 45% από εισαγωγές και σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα, που ελέγχει το 60% της παγκόσμιας παραγωγής.
Οι Αυστραλοί δεν έκρυψαν τον ενθουσιασμό τους. «Η Rockfire συνεχίζει μέρα και νύχτα τις γεωτρήσεις στο κοίτασμα των Μολάων», έγραψε σε πρόσφατη ανάρτησή της στο LinkedIn, με τον διευθύνοντα της εταιρείας, Ντέιβιντ Πράις, να κάνει λόγο για «πολύ θετικά αποτελέσματα» που αναμένεται να αυξήσουν την αξία του project. Προ περίπου δύο εβδομάδων, στελέχη της Rockfire παρουσίασαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους στην πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ με ενθουσιώδη τρόπο, όπως αναφέρουν στην «Κ» αρμόδια στελέχη, ενώ συνεχάρησαν και τη διοίκηση της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) για τη δουλειά που έκανε το ινστιτούτο πριν από πολλές δεκαετίες. Οι Αυστραλοί ενημέρωσαν ότι πυκνώνουν τις ερευνητικές γεωτρήσεις, ώστε μέχρι το καλοκαίρι να ολοκληρώσουν το ερευνητικό τους πρόγραμμα και να ακολουθήσει στη συνέχεια η αξιολόγηση και μελέτη βιωσιμότητας του κοιτάσματος, η οποία αν είναι θετική θα ανοίξει τον δρόμο για την παραγωγική λειτουργία του μεταλλείου.
Τα καλά αυτά νέα φαίνεται ότι ενθάρρυναν την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ στο να επισπεύσει το πρόγραμμα διερεύνησης των περιοχών με πιθανολογούμενα κοιτάσματα κρίσιμων πρώτων υλών. Το πρόγραμμα αυτό δρομολογήθηκε στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής «Critical Raw Materials», που στοχεύει στη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, στην προμήθεια βασικών πρώτων υλών που απαιτούνται για την ενεργειακή και την ψηφιακή μετάβαση.
Επισπεύδεται το πρόγραμμα διερεύνησης των περιοχών με πιθανολογούμενα κοιτάσματα που είναι αναγκαία για την ενεργειακή και ψηφιακή μετάβαση.
Το ΥΠΕΝ εμφανίζεται έτοιμο να προχωρήσει μέσα στο 2024 σε δύο ακόμη διαγωνισμούς σε περιοχές που έχουν ερευνηθεί πλήρως από την ΕΑΓΜΕ. Προτεραιότητα θα δοθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, στην περιοχή Κέραμος της Χίου, όπου υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη αντιμονίου, και ακολούθως στην περιοχή Κιμμερίων Ξάνθης, η οποία θα διερευνηθεί για τον εντοπισμό χαλκού και του άγνωστου για το ευρύ κοινό αλλά κρίσιμου μετάλλου για την ενεργειακή μετάβαση, βισμούθιου. Χρησιμοποιείται στην παραγωγή φαρμάκων και καλλυντικών αλλά και στη μεταλλουργική βιομηχανία. Η κοιτασματολογική μελέτη για τον μεταλλευτικό χώρο των Κιμμερίων Ξάνθης, συνολικής έκτασης 237 τετραγωνικών χιλιομέτρων, παραδόθηκε την περασμένη Πέμπτη από την ΕΑΓΜΕ στην υφυπουργό Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου. Στη συγκεκριμένη περιοχή κατά τη δεκαετία του 1970 είχε δραστηριοποιηθεί η μεταλλευτική εταιρεία του Πρόδρομου Μποδοσάκη.
Στην περιοχή Κεράμου Χίου υπάρχει βεβαιωμένο κοίτασμα αντιμονίτη, του οποίου κατά διαστήματα πραγματοποιήθηκε εκμετάλλευση και μεταλλουργική επεξεργασία. Την περίοδο 1880-1890 πραγματοποιήθηκε η πιο εκτεταμένη εκμετάλλευση του κοιτάσματος, καθώς και μεταλλουργική επεξεργασία του μεταλλεύματος για την παραγωγή οξειδίου του αντιμονίου από γαλλική εταιρεία. Τα μεταλλεία παρέμειναν κλειστά μέχρι το 1950, οπότε επαναλειτούργησαν από τον όμιλο Μποδοσάκη, για να σταματήσουν δύο χρόνια αργότερα λόγω πτώσης των τιμών.
Στην Κέραμο διασώζονται ακόμη και σήμερα οικήματα όπου έμεναν οι εργάτες των λατομείων, αλλά και περίπου 15 στοές εκμετάλλευσης. Οι δύο αυτές περιοχές είναι οι πιο ώριμες από άποψη κοιτασματολογικών ερευνών. Η ΕΑΓΜΕ αναμένεται να παραδώσει μέσα στο επόμενο διάστημα έναν πλήρη κατάλογο των περιοχών με πιθανολογούμενα κοιτάσματα βάσει παλαιότερων ερευνών, που χρήζουν όμως περαιτέρω μελετών για να βγουν σε διαγωνισμούς. Για τις έρευνες έχουν διασφαλιστεί κονδύλια ύψους 15 εκατ. ευρώ από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων για το 2024.
Γάλλιο και σκάνδιο από τη Mytilineos
Στη λίστα των περιοχών με πιθανολογούμενα κοιτάσματα κρίσιμων πρώτων υλών περιλαμβάνεται το ορεινό συγκρότημα Κρουσίων στο Κιλκίς, το υποθαλάσσιο περιβάλλον μεταξύ Χαλκιδικής και Αλεξανδρούπολης, κυρίως στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Εβρου, η Λοκρίδα και το Βροντερό Φλώρινας, η ζώνη Παρνασσού – Γκιώνας και ο Φανός Σαμοθράκης. Οι έρευνες θα προτεραιοποιηθούν με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα αλλά και περιβαλλοντικά και άλλα κριτήρια ώστε να προχωρήσουν χωρίς προσκόμματα.
Ξεχωριστής σημασίας για τη χώρα αλλά και για την Ευρώπη είναι η στρατηγική που αναπτύσσει η Mytilineos στον κλάδο των κρίσιμων πρώτων υλών, ως η μοναδική καθετοποιημένη εταιρεία σε αυτόν τον κλάδο στην Ευρώπη. Στη Mytilineos έχει στραφεί η Ε.Ε. διερευνώντας τις δυνατότητες της εταιρείας για την παραγωγή γαλλίου, στρατηγικό μέταλλο που χρησιμοποιείται σε όλο το φάσμα προϊόντων ενεργειακής μετάβασης (ημιαγωγούς, φωτοβολταϊκά πάνελ, κινητά τηλέφωνα, τηλέφωνα και δορυφορικές επικοινωνίες, πάσης φύσεως ηλεκτρικές συσκευές κ.λπ.). H ελληνική εταιρεία έχει παρουσιάσει στην Ε.Ε. τα αποτελέσματα ενός πιλοτικού έργου παραγωγής γαλλίου από την επεξεργασία υπολειμμάτων βωξίτη που εφαρμόζει από τις αρχές του 2022. Σε μια βιομηχανική ανάπτυξη του προγράμματος, η εταιρεία θα μπορούσε να παράγει 40-45 μετρικούς τόνους μετάλλου ετησίως, ποσότητα ίση περίπου με την τρέχουσα ζήτηση της Ευρώπης.
Πιλοτικά έργα παραγωγής των δύο πολύτιμων μετάλλων από την επεξεργασία υπολειμμάτων βωξίτη.
Στις εγκαταστάσεις της «Αλουμίνιον της Ελλάδος», η εταιρεία λειτουργεί δύο ακόμη πιλοτικές μονάδες. Η μία στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος που συντονίζει η ίδια, με τη συμμετοχή του ΕΜΠ και συνολικά 17 εταίρων από 8 ευρωπαϊκές χώρες για να πιστοποιήσει τη δυνατότητα εξαγωγής σκανδίου από τα κατάλοιπα βωξίτη. Το υπερπολύτιμο αυτό μέταλλο είναι απαραίτητο για πολλές και κρίσιμες τεχνολογίες, όπως τελευταίας τεχνολογίας μονάδες παραγωγής ρεύματος, αποδοτικά λέιζερ και ανθεκτικά – ελαφρά κράματα αλουμινίου για εφαρμογές αεροδιαστημικής και ηλεκτροκίνησης. Λόγω της περιορισμένης προσφοράς του δεν χρησιμοποιείται ακόμη ευρέως. Η παραγωγή του σκανδίου παγκοσμίως φτάνει μόλις τους 12 με 14 τόνους τον χρόνο. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Bloomberg, η ζήτηση προβλέπεται να ανέλθει στους 1.800 τόνους ετησίως έως το 2035, η οποία θα προέλθει από την αύξηση ζήτησης για ηλεκτρικά οχήματα.
Η δεύτερη πιλοτική μονάδα λειτουργεί επίσης στο πλαίσιο ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος από το 2018 και αξιοποιεί κατάλοιπα βωξίτη για τη χρήση τους στην τσιμεντοβιομηχανία, έχοντας ήδη πετύχει την αξιοποίησή τους σε ποσοστό 10%. Η Mytilineos συμμετέχει συνολικά σε 22 ερευνητικά προγράμματα καινοτομίας χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ενωση, που ερευνούν δυνατότητες αξιοποίησης κατάλοιπων βωξίτη αλλά και νέες τεχνολογίες ανακύκλωσης αλουμινίου. Μέσα από τη συμμετοχή της σε πρωτοποριακά ερευνητικά προγράμματα, η εταιρεία στοχεύει στη διαχείριση των αποβλήτων με στόχο τον μηδενισμό τους και την τελική μετατροπή τους σε κοιτάσματα χρήσιμων πρώτων υλών, στο πλαίσιο της στρατηγικής της για βιώσιμη ανάπτυξη. Μέρος αυτής της στρατηγικής είναι και η εξαγορά της IMERYS ΒΩΞΙΤΕΣ που την κατέστησε τον μεγαλύτερο παραγωγό βωξίτη στην Ευρώπη, αλλά και η συνεργασία στην Γκάνα για την έρευνα και εκμετάλλευση κοιτασμάτων βωξίτη, με προοπτική και την κατασκευή μονάδας παραγωγής αλουμίνας.
Η χαμένη ευκαιρία της ΛΑΡΚΟ να πρωταγωνιστήσει στο νικέλιο και στο κοβάλτιο
Μια επίσης ξεχωριστή –πλην όμως θλιβερή– περίπτωση στην ιστορία αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου της χώρας είναι η ΛΑΡΚΟ. Οι προσδοκίες ότι ο διαγωνισμός για την ιδιωτικοποίησή της θα άνοιγε μια νέα εποχή για την ιστορική μεταλλευτική βιομηχανία με το αμαρτωλό παρελθόν δεν φαίνεται να επιβεβαιώνονται, παρά τα θετικά του αποτελέσματα. Η διαδικασία ολοκλήρωσης των δύο διαγωνισμών (από το ΤΑΙΠΕΔ για το εργοστάσιο της Λάρυμνας και τον Ειδικό Διαχειριστή για τα μεταλλεία) που ανέδειξαν από τον Ιανουάριο πέρυσι προτιμητέο επενδυτή την κοινοπραξία ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ-AD Holdings, έχει «παγώσει».
Το Πρωτοδικείο στο οποίο προσέφυγε η ιρλανδική εταιρεία Commodity & Mining Insight Ireland Ltd (CMI) πέρυσι την άνοιξη, κατά της απόφασης των συναρμοδίων υπουργών για την ανακήρυξη προτιμητέου επενδυτή, απαίτησε να μην προχωρήσει καμία διαδικασία μέχρι την οριστική εκδίκαση της υπόθεσης από το ΣτΕ, η οποία έπειτα από δύο αναβολές ορίστηκε για τις 26 Μαρτίου. Στο μεταξύ, με συνεχόμενες υπουργικές αποφάσεις παρατείνεται το καθεστώς Ειδικής Διαχείρισης στο οποίο τέθηκε η ΛΑΡΚΟ από το 2020.
Εχει «παγώσει» η διαδικασία ολοκλήρωσης των δύο διαγωνισμών για το εργοστάσιο της Λάρυμνας και τα μεταλλεία.
Μέσα σε τέσσερα χρόνια (2020-2023) έχουν καταβληθεί στην Ειδική Διαχείριση μέσω του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας συνολικά 94.345.149 ευρώ και το μέλλον της ΛΑΡΚΟ παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο. Μαζί και η ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει στο παγκόσμιο παιχνίδι του καθαρού νικελίου και κοβαλτίου, που οδηγούν την ενεργειακή μετάβαση. Με μια επένδυση στην υδρομεταλλουργία, που είναι στο στρατηγικό πλάνο του νέου επενδυτή, η ΛΑΡΚΟ θα μπορούσε να παράγει καθαρό νικέλιο αλλά και κοβάλτιο που η μέθοδος της πυρομεταλλουργίας που χρησιμοποιούσε στο παρελθόν δεν το επέτρεπε.
«Θα θέλαμε η νέα εταιρεία με αποκλειστικά εξαγωγικό προσανατολισμό να μπορέσει μέσω μιας πολύ μεγάλης επένδυσης να ανταγωνιστεί επάξια στο διεθνές περιβάλλον, προσφέροντας παράλληλα σημαντική εγχώρια προστιθέμενη αξία», σχολιάζουν στην «Κ» κύκλοι της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ σχετικά με τις καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση του διαγωνισμού. «Η πραγματικότητα είναι πως αντίθετα με τα διάφορα σχήματα που εκδήλωσαν αρχικό ενδιαφέρον, η κοινοπραξία ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ-AD Holding ήταν η μόνη που προσήλθε τελικά με ολοκληρωμένη συμμετοχή, λεπτομερές επιχειρηματικό πλάνο και ουσιαστική οικονομική προσφορά και στους δύο διαγωνισμούς που αφορούν στη ΛΑΡΚΟ, τόσο δηλαδή στον διαγωνισμό του ΤΑΙΠΕΔ για το εργοστάσιο, όσο και σε αυτόν του Ειδικού Διαχειριστή για τα μεταλλεία», σημειώνουν οι ίδιοι κύκλοι.