Εικονογράφηση: Lukia Katti/Καθημερινή
Ακούστε το άρθρο
Δύο ήταν οι αντιδράσεις του Αρη Αλεξανδρή όταν έμαθε ότι του απονέμεται το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα για το μυθιστόρημά του «Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα» (εκδ. Μεταίχμιο, 2022) – η ενστικτώδης και η πιο λογικά επεξεργασμένη: «Η ενστικτώδης αντίδραση ήταν χαράς και η πιο λογική ήταν αντίδραση ικανοποίησης. Το βραβείο είναι μία σπάνια για την ελληνική πραγματικότητα επιβεβαίωση πως κάτι έκανες κάπως καλά. Δεν υπάρχουν και πολλοί δείκτες αναγνώρισης που να συντείνουν προς τα κει», λέει ο ίδιος στην «Κ».
Από την έκδοση του βιβλίου μέχρι σήμερα, πάντως, ο Αρης Αλεξανδρής (γεν. 1991) μας λέει ότι «βλέπω εντελώς διαφορετικά, μάλλον πιο ενημερωμένα, τις ανάγκες και τα εργαλεία πρόσληψης του αναγνωστικού κοινού. Σε ό,τι αφορά το βιβλίο καθαυτό, το νιώθω πια πολύ μακριά μου».
Ο δημόσιος γραφιάς και ο «εσωτερικός» λογοτέχνης
Βέβαια, ο συγγραφέας έχει ξεκινήσει από ετών τη δημόσια έκθεση των λέξεών του, άλλοτε με το όνομά του και άλλοτε με την περσόνα TheCurlySue. Σε κάθε περίπτωσή, όμως, δεν σταμάτησε να γράφει ούτε στιγμή. Η διαδρομή τον οδήγησε, μέσα από έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, τη διαφήμιση και την επικοινωνία, στις σελίδες της «Καθημερινής».
«Δεν υπήρξε, πάντως, κάποιο μεγάλο σχέδιο», αφηγείται ο ίδιος. «Ο,τι μου συνέβη ήταν αποτέλεσμα επιλογών που μου φάνηκαν σωστές τη στιγμή που τις έκανα, συγκυριών και τυχαιότητας. Επειδή από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησα να γράφω δημοσίως έγραφα, μεταξύ άλλων, τη γνώμη μου, η μετάβαση από το diy-προσωπικό μέσο σε ένα μεγάλο και καθιερωμένο, μου φάνηκε φυσιολογική, γιατί παντού κάνω το ίδιο πράγμα στην ουσία. Τις διαφορές ανάμεσα στις εποχές τις φέρνει περισσότερο ο χρόνος και λιγότερο το εκάστοτε μέσο».
Ο,τι μου συνέβη ήταν αποτέλεσμα επιλογών που μου φάνηκαν σωστές τη στιγμή που τις έκανα, συγκυριών και τυχαιότητας (…) Τις διαφορές ανάμεσα στις εποχές τις φέρνει περισσότερο ο χρόνος και λιγότερο το εκάστοτε μέσο.
Από τη συνομιλία μας προκύπτει ότι για εκείνον δεν υπάρχει καμία εσωτερική πάλη μεταξύ του δημόσιου γραφιά και του πιο «εσωτερικού» λογοτέχνη. «Τα βλέπω ως δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα που εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες και πραγματώνονται με διαφορετικά δημιουργικά μέσα. Αν μπλέκονταν μεταξύ τους, θα είχα πρόβλημα».
Ο Ιγνάτιος σε ένα μονίμως θολωμένο μεταίχμιο
Ο κεντρικός ήρωας, ο άρτι ενηλικιωθείς Ιγνάτιος Καραθοδωρής, εκ Κομοτηνής, ζει στο θολωμένο μεταίχμιο μεταξύ αναλογικής και ψηφιακής ζωής, όπως οι millennials στις αρχές του 21ου αιώνα. Για να αμυνθεί στην προσπάθειά του να πάρει θέση σε έναν κόσμο όπου μπερδεύεται πλέον το πραγματικό με το κατασκευασμένο και η ευτυχία με την επιτυχία και τη φήμη, ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής επιστρατεύει το ύστατο όπλο των ευφυών: τον σαρκασμό, που για τον ανώριμο και απαίδευτο από τη ζωή ήρωα γλιστρά στον κυνισμό.
Τι θα έλεγε, όμως, ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής αν μάθαινε ότι η ζωή του πήρε κρατικό βραβείο λογοτεχνίας, που τόσο ήθελε να υπηρετήσει; «Νομίζω ότι πρώτα θα προσπαθούσε να μάθει πώς μπορεί να τον ευνοήσει η διάκριση πρακτικά, και σε επόμενο χρόνο θα πούλαγε μούρη», λέει ο συγγραφέας.
Εχω αποφασίσει να μη γράψω ποτέ για πράγματα που δεν ξέρω· το αποτέλεσμα, όσες φορές προσπάθησα, βγήκε ψεύτικο και γελοίο.
Από την άλλη, ο Αρης Αλεξανδρής γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στην Κομοτηνή. Ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έκανε ακριβώς το αντίστροφο. «Οπωσδήποτε, άντλησα πολλά στοιχεία από τις εμπειρίες μου», μας λέει. «Εχω αποφασίσει να μη γράψω ποτέ για πράγματα που δεν ξέρω· το αποτέλεσμα, όσες φορές προσπάθησα, βγήκε ψεύτικο και γελοίο».
Ενα ρόλερ κόστερ αναζήτησης ταυτότητας
Στο μυθιστόρημα, πάντως, μοιάζουν όλοι τους εγκλωβισμένοι. Ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής, που ασφυκτιά στην Κομοτηνή και ζει το θαύμα της Αθήνας· η μητέρα του, Λίτσα, που έχει παγιδευτεί σε όσα δεν θέλει – κυρίως στον σύζυγό της· ο πατέρας του, Θανάσης, που –όσο κι αν είναι η πιο συντηρητική περσόνα, μικροαστική με λεφτά και επαρχιακή με αέρα Θεσσαλονίκης– αποφασίζει εκείνος να κάνει τα μεγάλα βήματα: διαζύγιο, νέα σχέση, νέο «Γλυκούλη», το αγαπημένο του μαγαζί με τις σφολιάτες, νέα πόλη. Ακόμα και οι λέξεις του συγγραφέα είναι εγκλωβισμένες σε ένα σαρκαστικό ρόλερ κόστερ που μιμείται τη ζωή – πραγματική και ψηφιακή.
Ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής, που σπουδάζει Δημοσιογραφία στην Αθήνα και ανακαλύπτει εκ νέου τον κόσμο, αναζητεί παντού την ταυτότητά του. Γυρεύει να τοποθετηθεί απέναντι στον κόσμο, και ιδιαίτερα στην άσπονδη φίλη και συμμαθήτριά του, Κορνηλία· ψάχνει τρόπους να απεμπλακεί από τους γονείς του και όποιο βάρος φέρουν ως πυξίδα στη ζωή του ανθρώπου· παλεύει με το μεγάλο ηθικό τέρας ενός επαγγέλματος –του δημοσιογράφου– που αποτελεί λειτούργημα. Λειτούργημα μέσα στη δίνη του ψηφιακού αχταρμά των social media· λειτούργημα που παρασύρεται από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και ρουφιέται, σαπίζει, δολοφονεί και, φυσικά, αυτοκτονεί. Ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής κυρίως αναζητεί τρόπους να διαχωρίσει τη λογοτεχνία που θέλει να γράψει από τη δημοσιογραφία που καλείται να υπηρετήσει – βέβαια, τελικά, επιστρέφει στην Κομοτηνή και ασχολείται κι εκείνος με σφολιάτες.
Η μεταπαράνοια και το δίλημμα
Μεταπαράνοια, που θα έλεγε ο Αρης Αλεξανδρής. «Δεν θέλω να ακουστώ σαν τεχνοφοβικό φάντασμα του παρελθόντος, αλλά θεωρώ ότι έπαιξαν μεγάλο ρόλο τα κοινωνικά δίκτυα σ’ αυτό. Η ανεξέλεγκτη φλυαρία, η άκριτη δημοσιότητα του λόγου, η έλλειψη φίλτρων, ο λαϊκισμός και η κατάργηση του κριτικού πνεύματος πυροδοτούν συνεχείς διασπάσεις και υπερβάσεις της λογικής. Επιπλέον, το διαδίκτυο δημιουργεί την ανάγκη για ασταμάτητο refresh: ο κόσμος βαριέται εύκολα και επινοεί προβλήματα για να έχει κάτι να κάνει».
Μέτρια μπορεί να είναι και η αυτοσχέδια ζωή. Και τα πιο φιλόδοξα σχέδια, και οι πιο εκθαμβωτικές custom made ζωές κάποια στιγμή σπάνε ή έστω αποκτούν ρωγμές.
Στο τέλος, εντούτοις, μπαίνει το μεγάλο δίλημμα –και– στον Ιγνάτιο Καραθοδωρή· ένα δίλημμα που διατρέχει εν πολλοίς και όλο το βιβλίο και όλους τους χαρακτήρες: Είναι, εντέλει, προτιμότερη η συνθηκολόγηση με μία έστω μέτρια ζωή από το κυνήγι της αυτοσχέδιας ζωή; Συγχωρεί, άραγε, η ζωή όσους «λόγω βλακείας» εκπέσανε; «Μέτρια μπορεί να είναι και η αυτοσχέδια ζωή. Και τα πιο φιλόδοξα σχέδια, και οι πιο εκθαμβωτικές custom made ζωές κάποια στιγμή σπάνε ή έστω αποκτούν ρωγμές. Πιστεύω, πάντως, πως η συνθηκολόγηση είναι σε κάθε περίπτωση απαραίτητη, όποια οδό κι αν διαλέξει κανείς. Ο συμβιβασμός και η σεμνότητα είναι στοιχεία σοφίας», λέει, κλείνοντας τη συνομιλία του με την «Κ», ο Αρης Αλεξανδρής.