Πολλά «ανοιχτά μέτωπα» στα πολεοδομικά ζητήματα θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο επόμενος υπουργός Περιβάλλοντος. Πρώτη ανάμεσα στις «καυτές πατάτες» είναι η υπόθεση της Μυκόνου και η συνέχιση ή μη των πολεοδομικών ελέγχων. Επεται η διαχείριση του ζητήματος του ανώτατου ύψους των κτιρίων, καθώς οι δικαστικές προσφυγές ενάντια στο bonus του οικοδομικού κανονισμού πληθαίνουν. Τοπικά πολεοδομικά σχέδια, ειδικά χωροταξικά σχέδια για τον τουρισμό και τις ΑΠΕ, η «επανεκκίνηση» της ανακύκλωσης και η ολοκλήρωση κτηματολογίου και δασικών χαρτών είναι ανάμεσα στα βασικά ζητήματα.
Μύκονος
Ερχονται νέα πορίσματα
Μπορεί η υπόθεση της Μυκόνου να «απογειώθηκε» λόγω των εκλογών το ζήτημα όμως είναι αν η προσπάθεια αυτή θα συνεχιστεί, αν θα αφεθεί για μετά το τέλος της σεζόν ή αν θα αφεθεί γενικώς. Οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος ετοιμάζουν τουλάχιστον ακόμα 10 πορίσματα μετά τις αυτοψίες που έκαναν τον Απρίλιο και μένει να φανεί αν αυτά θα θυροκολληθούν άμεσα, η διαδικασία εξέτασης ενστάσεων θα κινηθεί με την ίδια ταχύτητα κι αν υπάρξουν και άλλες σφραγίσεις καταστημάτων πριν από το ξεκίνημα της σεζόν.
Σε δεύτερο επίπεδο ο νέος υπουργός Περιβάλλοντος καλείται να σκεφτεί αν θα λάβει σημαντικές αποφάσεις για τους πολεοδομικούς ελέγχους γενικότερα, ή θα αφήσει (όπως οι προηγούμενοι) το θέμα στην τύχη του. Αν επιθυμεί τη συνέχισή τους και τη δημιουργία αξιόπιστου συστήματος, οφείλει να ασχοληθεί σοβαρά τόσο με την ενίσχυση των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, μιας αποδεκατισμένης υπηρεσίας που, παρά τις σημαντικές της επιτυχίες, οι εκάστοτε υπουργοί τη θυμούνται μόνο όταν τη χρειάζονται. Περαιτέρω, σε συνεργασία με το υπουργείο Εσωτερικών πρέπει να δρομολογηθεί η στελέχωση των υπηρεσιών δόμησης, που έχουν τη βασική αρμοδιότητα των πολεοδομικών ελέγχων. Η περίπτωση της πολεοδομίας Σύρου, που καλείται με πέντε μηχανικούς να πραγματοποιεί πολεοδομικούς ελέγχους σε τέσσερα δημοφιλή νησιά είναι χαρακτηριστική.
Τέλος, ο υπουργός καλείται να αποφασίσει με ποιο τρόπο θα κλείσει τις «τρύπες» στο σύστημα «τακτοποίησης» αυθαιρέτων. Πρώτη κίνηση θα πρέπει να είναι το ταχύ κλείσιμο της διαδικασίας υποβολής δικαιολογητικών καθώς, όπως αποδείχθηκε (και) από την περίπτωση της Μυκόνου, η έλλειψη τοπογραφικών στις τακτοποιήσεις δημιουργεί μια ασάφεια ως προς το τι έχει «τακτοποιηθεί». Οι εκπρόσωποι των μηχανικών πιέζουν για την επαναφορά της δυνατότητας νομιμοποίησης της «κατηγορίας 5» (αυθαίρετα χωρίς άδεια ή με μεγάλες υπερβάσεις της άδειας), κάτι που η διοίκηση δεν θα πρέπει να δει θετικά, αν όντως επιθυμεί να τελειώνει κάποτε αυτή η υπόθεση.
Πολεοδομικός σχεδιασμός
Μελέτες χωρίς υπογραφή
Το πολυδιαφημισμένο πρόγραμμα πολεοδομικής μεταρρύθμισης «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» κινδυνεύει να εξελιχθεί σε μείζον πρόβλημα για τον επόμενο υπουργό. Δεκάδες μελέτες τοπικών πολεοδομικών σχεδίων έχουν προκηρυχθεί μέσα στο 2022 και στις αρχές του 2023, ωστόσο ούτε μια(!) δεν έχει υπογραφεί. Οι μόνες μελέτες που έχουν ξεκινήσει αφορούν ειδικά πολεοδομικά σχέδια για την Ελαφόνησο, τη Μύκονο, τη Σαντορίνη και τον Δήμο Μινώα Πεδιάδας (λόγω του αεροδρομίου). Επίσης υπάρχουν πολλές «σκιές» γύρω από τον τρόπο ανάθεσης: στο πρώτο «πακέτο» δόθηκαν πολύ μεγάλες εκπτώσεις και οι μελέτες δεν κατακυρώθηκαν ποτέ. Στα επόμενα πακέτα, σε κάποιες μελέτες υπάρχει πολύ μειωμένο ενδιαφέρον (μόλις ένας υποψήφιος με μικρή έκπτωση) και σε άλλες ομοειδείς πολύ αυξημένο. Υπενθυμίζεται ότι την ευθύνη για το πρόγραμμα έχει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, στο οποίο το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει εκχωρήσει τον ρόλο της αναθέτουσας αρχής.
Το ζήτημα που γεννάται από την καθυστέρηση στην υπογραφή των μελετών είναι ότι αυτά τα έργα χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Επομένως πρέπει να ολοκληρωθούν μέσα σε τρία χρόνια (έως το 2026), με τον διαθέσιμο χρόνο να περιορίζεται συνεχώς. Αν οι μελέτες δεν ξεκινήσουν σταδιακά, αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή, οι υποστελεχωμένες υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος «θα πνιγούν» με μελέτες τις οποίες θα πρέπει να ελέγξουν. Η θεσμοθετημένη συμβολή ιδιωτών στη διαδικασία ελέγχου των μελετών δεν έχει πρακτικό αντίκρισμα, καθώς η διοίκηση φέρει την ευθύνη της υπογραφής.
Τέλος, τα πολύ ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα που θεσπίστηκαν για τα ειδικά πολεοδομικά σχέδια (περίπου ενάμισι έτος από την υπογραφή τους) αποδεικνύεται στην πράξη ότι δεν ήταν ρεαλιστικά. Ο επόμενος υπουργός θα κληθεί να δώσει παρατάσεις στις μελέτες της Μυκόνου και της Σαντορίνης και να μεριμνήσει ότι λόγω δυσκολίας δεν θα καταλήξουν στις ελληνικές καλένδες.
Υψη κτιρίων
Οι προσφυγές πληθαίνουν
Η υπόθεση που «άνοιξε» πριν από μερικά χρόνια για τα ξενοδοχεία στην περιοχή Μακρυγιάννη πήρε γρήγορα διαστάσεις. Το Συμβούλιο της Επικρατείας (και στη συνέχεια τα διοικητικά δικαστήρια) άρχισαν να «κόβουν» άδειες, με αποτέλεσμα οι υπηρεσίες δόμησης να σταματήσουν να εκδίδουν νέες άδειες με το bonus ύψους και τετραγωνικών που δίνει ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός. Η απερχόμενη ηγεσία του υπουργείου προσπάθησε να αντιμετωπίσει το ζήτημα με δύο τρόπους. Στέλνοντας εγκυκλίους στις πολεοδομίες, ότι δεν μπορούν να αρνούνται την έκδοση οικοδομικών αδειών με τη χρήση των συγκεκριμένων διατάξεων (εφόσον δεν πρόκειται για παραδοσιακούς οικισμούς κ.λπ.). Και εξαιρώντας, με νομοθετική ρύθμιση, τις περιοχές Παλαιού Ψυχικού, Φιλοθέης και Εκάλης, από όπου προήλθαν πολλές από τις προσφυγές. Η υπόθεση όμως δεν έχει κλείσει, οι προσφυγές πληθαίνουν και ο επόμενος υπουργός θα κληθεί να αποφασίσει αν θα προχωρήσει σε κάποια διευκρινιστική νομοθετική ρύθμιση, η οποία ωστόσο δεν θα μπορεί να αποκλίνει από τη νομολογία του ΣτΕ. Ή αν θα καταργήσει την επίμαχη ρύθμιση, κάτι που βέβαια δεν θέλει ο εργολαβικός κόσμος.
Εκτός σχεδίου δόμηση
Η εμπλοκή με τις νέες άδειες
Ο πρόσφατος εμπλουτισμός της νομολογίας του ΣτΕ με νέες αποφάσεις κατά της εκτός σχεδίου δόμησης προκάλεσε «εμπλοκή» στην έκδοση νέων οικοδομικών αδειών. Η αιτία είναι ότι πολλές πολεοδομίες εξακολουθούσαν να εκδίδουν άδειες παράτυπα, δηλαδή χωρίς να υπάρχει «πρόσωπο» σε αναγνωρισμένη οδό. Το Τεχνικό Επιμελητήριο, ο Δικηγορικός Σύλλογος και άλλοι φορείς, που έχουν επαγγελματικό ενδιαφέρον από την υπόθεση, πρότειναν να υπάρξει διαφορετικός χειρισμός ανάλογα με την παλαιότητα του οικοπέδου, κάνοντας μια –μάλλον παρακινδυνευμένη– ερμηνεία της τελευταίας απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ο νέος υπουργός Περιβάλλοντος αναμφίβολα θα δεχθεί πίεση να βρει κάποιο «παράθυρο» συνέχισης της εκτός σχεδίου δόμησης – παρακάμπτοντας τη νομολογία του ΣτΕ.
Χωροταξία
Τουρισμός και ΑΠΕ στο προσκήνιο
Η νέα ηγεσία του υπουργείου θα κληθεί να διαχειριστεί δύο πολύ δύσκολες περιπτώσεις: τα νέα ειδικά χωροταξικά πλαίσια για τον τουρισμό (τα δύο προηγούμενα έχουν ακυρωθεί από το ΣτΕ) και τις ΑΠΕ. Τα σχέδια αυτά είναι κρίσιμα για τον τρόπο ανάπτυξης δύο τομέων που έχουν μεγάλη σημασία για την εθνική οικονομία. Ταυτόχρονα είναι δύο πεδία ιδιαίτερα ευαίσθητα, καθώς τα τελευταία χρόνια υπάρχει πλήθος αντιδράσεων, οργανωμένες κινήσεις και προσφυγές τόσο κατά της επέκτασης των ΑΠΕ σε παρθένες περιοχές, όσο και κατά της συνεχούς δημιουργίας μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων. Η διαβούλευση και στη συνέχεια η θέσπιση των δύο ειδικών χωροταξικών σχεδίων είναι μια πρόκληση, καθώς θα κινήσουν έντονα το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Ακολουθεί και η αναθεώρηση του ειδικού χωροταξικού για τις υδατοκαλλιέργειες, που επίσης έχει αρκετά «ακανθώδη» ζητήματα. Τέλος, το υπουργείο Περιβάλλοντος πρέπει να ολοκληρώσει τη θέσπιση του Περιφερειακού Χωροταξικού Νοτίου Αιγαίου, που επίσης καθυστερεί για άγνωστη αιτία.
Ανακύκλωση
Ανάγκη λύσης για χωριστή διαλογή
Ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) βρίσκεται εδώ και καιρό υπό διάλυση. Το υπουργείο θα πρέπει να μεριμνήσει για τη στελέχωση και αναδιοργάνωσή του, ώστε να αναλάβει και πάλι τον ρόλο του και να ξεκινήσουν έλεγχοι στα συστήματα ανακύκλωσης (αυτή τη στιγμή ο καθένας… είναι ό,τι δηλώσει). Ο ΕΟΑΝ καλείται να οργανώσει άμεσα τη λειτουργία του συστήματος εγγύησης-επιστροφής (DRS) για τις πλαστικές, μεταλλικές και γυάλινες φιάλες. Τέλος θα πρέπει να βρεθεί λύση για να «τρέξει» τόσο η χωριστή διαλογή των ανακυκλώσιμων (που δεν φαίνεται στον ορίζοντα), όσο και η κομποστοποίηση, καθώς δεν αρκεί η αγορά κάδων και απορριμματοφόρων για να λειτουργήσει.
Κτηματολόγιο
Με αργούς ρυθμούς στην τελική ευθεία
Το εθνικό κτηματολόγιο και οι δασικοί χάρτες βρίσκονται στην τελική ευθεία. Το υπουργείο πρέπει να υποβοηθήσει την ολοκλήρωση και των δύο: τη μετάβαση στην οριστική δομή του κτηματολογίου και το κλείσιμο όλων των υποθηκοφυλακείων. Και την οριστικοποίηση των δασικών χαρτών, με την εξέταση των χιλιάδων αντιρρήσεων που έχουν κατατεθεί. Σήμερα οι ρυθμοί εξέτασης των αντιρρήσεων είναι πολύ χαμηλοί.
Απορρίμματα-λύματα
Σοβαρές εκκρεμότητες
Το κλείσιμο των τελευταίων χωματερών μέσα στην επόμενη τετραετία, μια υπερεικοσαετής εκκρεμότητα, είναι εκ των ουκ άνευ. Παράλληλα, το υπουργείο Περιβάλλοντος θα πρέπει να δρομολογήσει υποδομές που είναι αναγκαίες. Αν είναι στους στόχους της νέας κυβέρνησης η δημιουργία εργοστασίων καύσης, θα πρέπει να δρομολογηθεί από το υπουργείο, καθώς η αρμοδιότητα έχει μείνει στην κεντρική διοίκηση. Στην περίπτωση των λυμάτων, υπάρχουν ακόμα σοβαρές εκκρεμότητες με κυριότερη την κατασκευή των βιολογικών καθαρισμών στα Μεσόγεια και στον Μαραθώνα.
Περιβαλλοντικές μελέτες
Εφαρμογή μέτρων για Natura
Το τιτάνιο έργο της οργάνωσης ενός αποτελεσματικού συστήματος προστασίας των περιοχών Natura έχει «σκαλώσει». Μόλις μια μελέτη έχει κυρωθεί, ενώ οι υπόλοιπες που έπρεπε να έχουν τελειώσει προ διετίας βρίσκονται ακόμα σε εκκρεμότητα. Η ολοκλήρωση των μελετών και η θέσπιση μέτρων διαχείρισης με προεδρικά διατάγματα είναι κρίσιμης σημασίας και ζήτημα για το οποίο η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωδικαστήριο. Πέρα από την έγκριση των μελετών, το υπουργείο Περιβάλλοντος… θα πρέπει να ασχοληθεί ουσιωδώς και με το περιβάλλον (κάτι που δεν απασχόλησε ιδιαίτερα την τελευταία ηγεσία) καθώς δεν αρκεί να προτείνεις μέτρα για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, αλλά πρέπει και να τα εφαρμόσεις.
Ατμοσφαιρική ρύπανση
Αποφασιστική αντιμετώπιση
Η Ελλάδα πρόσφατα «συνέλεξε» δύο ευρω-καταδίκες για την ποιότητα του αέρα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Η νέα ηγεσία του υπουργείου θα κληθεί να λάβει ουσιαστικά μέτρα για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και όχι «μέτρα βιτρίνας» (λ.χ. ανάθεση μελετών, συγκρότηση επιτροπών) ώστε να αποδείξει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την πρόθεσή της να αντιμετωπίσει το ζήτημα.